1 MAYIS'IN TÜRKİYE'DE VE DÜNYADA KISA TARİHİ SÜRECİ

1 MAYIS'IN TÜRKİYE'DE VE DÜNYADA KISA TARİHİ SÜRECİ

Ülkemizde de İlki 1906 yılından Osmanlı döneminde olmak üzere Cumhuriyet’in ilk yıllarında ‘’Amele Bayramı’’ olarak kutlanıyordu. 12 Eylül 1980 Darbeci Kenan Evren tarafından bayram olmaktan çıkarılmadan önce de ‘’Bahar Bayramı’’ olarak resmen kutlanmaktaydı. 29 yıl sonra 22 Nisan 2009 tarihinde çıkartılan bir yasa ile ” 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü” olarak yeniden resmi bayram olarak kutlanması kabul edildi.

Türkiye’de her zaman olduğu gibi kutlamalar tartışmalı geçiyor. 1977 yılında 34 insanımız kurşunlanarak, panzerler altından ezilerek can verdi. Bu dramatik tarihi olayın esrarı hala aydınlanmış değil.

İşçilerin iyi bir yaşam ve iyi çalışma koşulları için verdikleri savaşım sonucunda kazanılan bir gündür. 1 Mayıs’ın tarihi hakkında bilgi tazelemesi ile devam edelim.

1856 yılında Avustralya’nın Melbourne kentinde taş ve inşaat işçileri insani çalışma süreleri istediler ve günde 8 saatlik çalışma için Melbourne Üniversitesi’nden Parlamento Evi’ne kadar bir yürüyüş düzenlediler.

Bu kez 30 yıl sonra 1 Mayıs 1886 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri’nin Chicago kentinde 1 milyona yakın işçi 8 saatlik iş günü için genel greve gitme kararı aldı. de 6 binden fazla siyah ve beyaz işçi birlikte yürüyüş geçti. Siyahların bu yürüyüşe katılmasının anlamı Louisville‘de bulunan parkların siyahlara kapalı olması etkili olmuştur. Sokaklarda başlayan bu yürütüş Ulusal Park’a kadar devam etti.

Yürüyüş 3 Mayıs’a kadar eylem devam ederken katılım giderek arttı. McCormick‘e ait fabrikalarda işten çıkartılan ve greve katılan işçiler miting düzenlediler. Ancak miting sona ermek üzereyken McCormick fabrika düdüğünü çalarak, içerdeki grev kırıcıları dışarı çıkarttı. Bunun üzerine bir grup işçi fabrikaya girmeye çalıştı. Polis işçilere ateş açtı ve 4 işçi öldürüldü. Onlarca işçi de yaralandı.

Olay giderek büyüdu. 4 Mayıs’ta Haymarket Alanı‘nda bir miting daha düzenlendi. Mitingin sonuna doğru kürsünün önüne nereden geldiği belli olmayan bir bomba atıldı. 7 polis ölürken, 69’u ise yaralandı. Bunun üzerine yüzlerce işçi asılsız iddialarla tutuklandı. İşçilerin bir kısmı yargılanmak üzere seçildiler. Yargılanan 8 işçiden en genci Louis Ling’di.

Almanya doğumlu olan Luis Ling İnsanları kışkırttığı gerekçesiyle tutuklandı. Hakkında ölüm kararı verildiğinde mahkeme heyetine; “sizi tanımıyorum! sizin yasalarınızı, nizamınızı, kuvvete dayanan yetkinizi tanımıyorum! bu yüzden asın beni!”diye haykırmıştır. Amerikan Devleti’ne onu idam ettirme fırsat ve zevkini vermeden infazının gerçekleştirileceği 11 kasım 1887 tarihinden bir gün önce, hücresinde intihar etmiştir.

3 yıl sonra 14 Temmuz-21 Temmuz 1889’da toplanan İkinci Enternasyonal’de Fransız bir işçi temsilcisinin önerisiyle 1 Mayıs gününün tüm dünyada “Birlik, Mücadele ve Dayanışma Günü “ olarak kutlanması kabul edildi. 1890 yılında 8 saatlik işgünü için yeni bir gösteri yapıldı. Böylece 8 saatlik işgünü birçok ülkede resmen kabul edildi. Böylece bütün dünyada 1 Mayıs işçilerin birlik ve dayanışma günü olarak bayram olma özelliği kazandı.

TÜRKİYE’DE 1 MAYIS

Şimdi Türkiye’de  1 Mayıs’ın tarihi gelişimi hakkında kısa bilgiler sunalım.

1 Mayıs ilk olarak 1906 yılında ‘’Amele Bayramı’’ olarak Türkiye’de işçi ve emekçiler tarafından da kutlanmaya başladı.

  1. Tersane İşçileri, işgal altındaki İstanbul’da 1 Mayıs’ı kutladı. İştirakçı Hilmi önderliğinde Halk İştirakiyyun Fırkası‘nın önderliğinde işçiler Kasımpaşa’dan Şişli Hürriyet-i Ebediye Tepesi’ne kadar yürüdüler.

  2. İstanbul’da tütün işçileri, askeri fabrika ve demiryolu işçileri, fırıncılar, İstanbul tramvay, telefon, tünel, gazhane işçileri 1 Mayıs’ı sokakta kutladılar. “Yabancı şirketlere el konsun”, “8 saatlik iş günü”, “Hafta tatili”, “Serbest Sendika ve Grev Hakkı”pankartlarını taşıdılar.


1925.Takrir-i Sükun Kanunu’yla her türlü gösteri ve yürüyüş yasaklanınca, 1 Mayıs da kitlesel olarak kutlanamaz hale geldi. 50 yıl sonra 1976 yılında Devrimci İşçi Sendikalarının (DİSK) önderliğinde 1 Mayıs İşçi Bayramı İstanbul Taksim Meydanı’nda yapılan büyük ve tarihi mitingle kutlandı.

1977 yılında yine Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) tarafından Taksim Meydanında düzenlenen 1 Mayıs Mitingi dağılmak üzereyken Taksim Meydan kana bulandı. Sular İdaresi binasının üzerinden ve Intercontinental Oteli‘nden (Şimdiki The Marmara Oteli) kalabalığın üzerine ateş açıldı ve 34 kişi hayat katledildi. Yapılan yargılama sonucunda yargı olayın bir çatışmadan değil, bir provakasyon sonucu patlak verdiğini tespit etti. Ama sorumluları yakalanıp yargılanmadılar. Olay 1997 yılında 20 yıllık zamanaşımı süresinin dolması nedeniyle tarihe karıştı.

1 Mayıs 1979 yılında 1 Mayıs kutlamaları yasaklandı İstanbul’da sokağa çıkma yasağı uygulandı. Yasağa rağmen sokağa çıkan Türkiye İşçi Partisi (TİP) Genel Başkanı Behice Boran ve 1000’e yakın kişi gözaltına alındı. Behice Boran ve 330 Türkiye İşçi Partili 6 Mayıs’ta tutuklandı.

12 Eylül 1980 Darbeci Kenan Evren “Bahar Bayramı” adıyla resmi tatil olarak kutlanan 1 Mayısı çalışma günleri arasına dahil ederek bayram olmaktan çıkardı.

1989 yılında İstanbul’da 1 Mayıs’ı kutlamak için İstiklal Caddesi’nden Taksim’e yürümek isteyen 2000 kişilik grup polis tarafından dağıtıldı. Olaylar sırasında alnından vurulan Mehmet Akif Dalcı adlı genç öldürüldü. 400 gösterici gözaltına alındı.

1990 yılında İstanbul’un çeşitli semtlerinde yapılan 1 Mayıs eylemlerinde 40 kişi yaralandı, 2 bin kişi gözaltına alındı. Yaralılardan Gülay Beceren felç oldu.

1994 yılında İstanbul ve Ankara’da 1 Mayıs’ı kutladıktan sonra dağılan gruplar polis tarafından coplandı. Sosyal Demokrat Halkçı Parti Milletvekili Salman Kaya da polisten dayak yedi. İki gün sonra millet vekili Salman Kaya‘yı döven 3 polis ve Ankara Emniyet Müdürü Orhan Taşanlar görevden alındı.

1996 yılında ise, İstanbul Kadıköy’de yapılan 1 Mayıs gösterilerinde olaylar çıktı. 3 kişi öldü, 67 kişi yaralandı, birçok işyeri tahrip edildi.

2000’lİ YILLARDA

2006 yılında 1 Mayıs Kadıköy’de kutlandı. 2007 yılında tekrar Taksim’de kutlandı. 1977 olayları anma etkinliğini polis; silah, biber gazı, gaz bombası kullanarak durdurmaya çalıştı. 2008 Nisan’ında, 1 Mayıs’ın “Emek ve Dayanışma Günü” olarak kutlanması AKP iktidarınca kabul edildi. 2010 1 Mayıs 140 bin kişinin katılımıyla Taksim’de kutlandı.

2013 1 Mayıs’ında 4 ay önce Taksim’i Yayalaştırma projesi adı altında 1 Mayıs’ın Taksim’de kutlanılması yasaklanmasına rağmen bazı gruplar Taksim’de kutlamaya çalıştı. Polis, göstericilere izin vermedi ve göstericilere karşı ateşli ve ateşsiz silah kullandı. Hastanelere gaz bombası atıldı ve ambulanslar durduruldu. CHP Genel Başkan Yardımcısı Gürsel Tekin ağır gaz sıkılması sonunda hastaneye kaldırıldı.

Gelinen noktada sendikalar bölündü. Emek örgütleri giderek bütünleşip emek platformu oluşturamadı. 2018 yılında  1 Mayıs’ı DİSK İstanbul Maltepe’de, Türk İş Afrin’e destek için Hatay’da! MEMURSEN ise işçi kenti İzmit’te 1 Mayıs kutluyor!

Bu yıl ise DİSK İstanbul Bakırköy’de, TÜRK-İŞ Kocaeli’nde HAKİŞ ise Urfa’da yine bölünmüş olarak kutlayacak!

Temennimiz bu günün diğer yıllarda olduğu gibi kansız ve sakin geçmesi…

 

Sabri ARPAÇ

3.05.2019 11:35:01

YAZARLAR


DEMİRÇALI: YÜREĞİR’İ KAZANARAK TARİH YAZILACAK

"HALKÇI BELEDİYECİLİK BAYRAĞINI ADANA VE 15 İLÇEMİZDE DALGALANDIRACAĞIZ"

CHP ‘Lİ OYA TEKİN: SON SÖZÜ SİZ SÖYLEYİN

CHP’Lİ GÖÇMEN: SOSYAL BELEDİYECİLİĞİN TEMEL NOKTASI İNSAN VE HİZMETTİR

TZOB MART AYINDA ÜRETİCİ VE MARKET FİYATLARINDAKİ DEĞİŞİMİ AÇIKLADI

ZEYDAN KARALAR: HİZMETTE SİYASİ AYRIM YOK

ENERJİSA’DAN "SEÇİM" AÇIKLAMASI

CHP İL BAŞKANI TANBUROĞLU: KAZANIYORUZ

ÇUKUROVA ÖDÜLÜ TYS BAŞKANI ÖZYALÇINER’E VERİLDİ

SEÇİME 3 GÜN KALA HATIRLADI!

“OMUZ OMUZA YÜRÜMEYE DEVAM EDECEĞİZ ”

“GAZETECİLER SEÇİM SONUÇLARINA ENGELSİZ ULAŞABİLMELİDİR”

KEREM ŞAHİN TMMOB ADANA İKK SEKRETERİ

DEM EŞBAŞKAN ADAYLARI: ADANA’DA İTTİFAK YOK DEM PARTİ VAR!

TÜRKEŞ: ADANALILAR HİZMETİN EN İYİSİNİ HAK EDİYOR

CUMHUR İTTİFAKI 5’İ BİR YERDE

TEMİZLİK TAKINTISI NEDİR? KİMLER DE GÖRÜLÜR?