Bir kez daha hatırlayalım mı? Mustafa Reşit Baydur… Herkesin bildiği adıyla Reşit Galip, ya da, ”Atatürk’ün Fikir Fedaisi.” 1893’ta Rodos'ta doğdu. İlk ve ortaokulu Rodos’ta, liseyi İzmir'de okudu.
Vatansever, hırslı, heyecanlı bir gençti. Henüz lisedeyken, II. Meşrutiyet'in Temmuz ayında ilan edilmesinden esinlenerek, “Ferday-ı Temmuz” adlı bir gazete çıkardı.
1911'de İstanbul Tıbbîye Mektebi'ne girdi. Tıbbiye öğrencisi iken de arkadaşları için “Hakikat” adlı bir gazete ve “Sivrisinek” adlı karikatür dergisi çıkardı. Bir yandan da İstanbul'da çıkan çeşitli gazetelerde yazıları yayımlanıyordu. Okulda Türk Ocakları'nın bir şubesini kurdu ve diğer askeri okullardaki ocakların müfettişliğini üstlendi.
Birinci Dünya Savaşı sonunda İstanbul'da arkadaşlarıyla Köycüler adlı bir cemiyet kurdu. Cemiyet, köylerde çalışan on beşer gençten oluşuyordu. Ayrıca, Kurtuluş Savaşı‘nda köylerde milli mücadelenin ruhunu anlatmak için de bir örgüt kurmuştu.
Öğrenciliği devam ederken, gönüllü olarak Balkan Savaşına katıldı ve yaralandı. İyileşince yine gönüllü olarak, I. Dünya Savaşı'na katılarak, Çatalca ve Kafkasya Cephelerinde savaştı; Erzurum’da hastalanınca geri döndü. Okulu ancak 1917'de bitirebildi.
Mezuniyetinden sonra aynı fakültede asistan olarak çalıştı. Öğretim sistemini beğenmiyordu. Sistemin yenileştirilmesi için “Mekteb-i Tıbbiye” adlı bir broşür yayımladı. Bir sonuç alamayınca, bastı istifayı, ayrıldı. Ama sonra bakan oldu ve Üniversite Reformunu gerçekleştirmek yine kendisine nasip oldu.
Atatürk’ün sofrasında, Maarif Vekili Esat Bey'i eleştirmesiyle yaşanan nahoş olayı bilmeyen yok. O olaydan sonra herkes onun milletvekilliğinin bittiğini düşünmüştü. Atatürk çok üzülmüştü, çünkü çok sert bir şekilde eleştirdiği kişi, Atatürk’ün öğretmeniydi. Ama sesini çıkarmadı, çünkü Reşit Galip haklıydı. Üstelik çok geçmeden Esat Bey istifa edince, yerine Reşit Galip’i atadı. Çünkü liyakati onu hak ediyordu. İşte, Atatürk buydu.
Türk Dil Kurumu başkanı Samih Rıfat Bey vefat edince, Reşit Galip, Milli Eğitim Bakanlığı'nın yanı sıra, bu kurumun başkanlık görevini de üstlendi.
Bakanlığı sırasında, ilkokuldan başlayarak, her seviyedeki öğrencilere Atatürk ilkelerine bağlılık ruhu aşılamak için çalıştı. Cumhuriyetin 10. Yılında, 23 Nisan 1933 sabahı çocuklarına kendi yazdığı bir andı okuttu ve o gün Çocuk Haftası’nı açış konuşmasında da aynı metni tekrar etti. Bu konuşmanın ardından Bakanlıkça yayımlanan bir genelge ile bu ant okullarda, sürekli hep bir ağızdan okutulmaya başlandı.
Bildiğiniz gibi Andımız, “Ne mutlu Türküm diyene,” diyemeyenlerce yasaklandı. Ama hiç kuşkunuz olmasın yakın zamanda her zamankimden daha gür bir sesle yeniden ve coşkuyla söylenecek.
Dünyanın sayılı müzeleri arasına giren Anadolu Medeniyetleri Müzesi onun bakanlığı döneminde tasarlandı. Milli Kütüphane ile İlimler ve Sanatlar Akademisi'nin kurulması da onun bakanlık dönemine kararlaştırıldı.
Üç çocuk babasıydı. Hastalandı; veremdi. Zatürre de tuzu biberi oldu. Hastalığı gittikçe ilerledi. Artık öleceğini anlayınca, yatağını kütüphanesine taşıttı. Kütüphanenin duvarları tavana kadar raf, raflar ağzına kadar kitap doluydu. Kitapları arasında, son nefesine kadar bir şeyler öğrenmeye çalıştı. Öldüğünde henüz 41 yaşındaydı. Cebinden sadece 15 kuruş çıktı.
Cenazesinde, Mahmut Esat Bozkurt, “Vatan hudutlarından, fikir hudutlarına kadar her cephede döğüşe döğüşe, en son, kalem elinde, Allah’ına kavuştu... Bir yanardağı toprağa veriyoruz,” dedi.
O ZOR ŞARTLARDA, 41 YILLIK HAYATA BUNLARI SIĞDIRAN ADAMI OKUYUNCA ,
