Dün Sa’di Şiraziden ve onun “Bostan ve Gülistan” adlı eserinden bahşetmiştim. Sözü geçmişken onun diktatörlere olan tavsiyelerini özetlemek istedim. Ama önce yakın geçmiş hakkında birkaç söz.

20. yüzyıl, soğuk savaş sonrası birçok diktatörlüğün yıkıldığı, çöktüğü bir yüzyıl olarak tarihe geçti. Birçok diktatörlük tarihe gömüldü. Bilge insanlar, her fırsatta  baskıyı, şiddeti bir yöntem olarak gören yöneticileri uyardılar. Bunlardan biri de Sadi-i Şirazi’dir. Sekiz yüz öncesinden sanki bugünleri görmüş gibidir. Uyarılarının faydası oldu mu. Sanmıyorum. En azından ben bilmiyorum. 

Sebep? “Güç Zehirlenmesi” denilen şuursuzluk ve aymazlık. Sadi, diktatörü halkı üzerindeki baskı ve hukuk dışı uygulamaları ile iktidarının meşruiyetini yok ettiği konusunda şöyle uyarıyor. Özetleyerek sunuyorum.

• Kurdun çoban olmayacağı gibi, bir zorba da ülke yönetemez. Despotizm siyaseti izleyen bir kral, kendi iktidarının temellerini yıkar. 
• Baskı yolunu izleyen bir kral kendisine faydası olabileceği bir günde en iyi dostunu düşman yapar.
• Halkınızla barışık olursanız artık düşmanlarınızdan endişe etmezsiniz. Çünkü adaletli devlet başkanının halkı onun askeridir.
• Halkınıza karşı şefkatli olun. Böylece düşmanlarınızdan endişeniz olmaz.
• Zayıflara karşı merhametli olmayan kendinden güçlülerin zulmüne uğrar.
• Her güçlü kola kuvvet zayıfın bileğini bükmek için verilmemiştir. Eğer tek bir gönlü üzersen senden güçlülerin baskısının boyunduruğuna düşersin.
• Halkınızın çığlığına kulak verin ve adaletli olun. Eğer böyle yapmazsanız size bir hesap gününün olduğunu hatırlatırım.
• İnsanlık hepsi aynı kaynaktan gelen insanlardan oluşur. Bir insan acı hissettiğinde diğerleri kayıtsız kalamazlar. Başkalarının acıları önünde pasif kalanlar, siz insan olarak adlandırılmayı hak etmiyorsunuz.   
• Ey halkına acı çektiren,

Daha ne kadar hükmedebileceksin?

İktidarının sana ne faydası var?

Baskı uygulamadansa ölümün yeğdir.”     

• Ayağının altındaki bir karıncanın halini anlamak ister misin?

Kendini bir filin ayağı altında hayal et. 

• Yıllar boyu, tüm canlılar, insanlar başımın üstündeki toprağa basıp geçecekler, Nasıl bu krallık elden ele bana kadar geldiyse, başka ellere geçecek.” 

DOĞRUSU, GÜZEL TESPİT, DOĞRO ÖĞÜTLER. HER AKLI BAŞINDA DİKTATÖR BUNLARDAN DERS ALMALI DİYECEĞİM AMA,

• AKLI BAŞINDA DİKTATÖR OLU MU Kİ?