Orta Asya’da, Türk ve Moğol kavimlerinde ve İslam öncesi Arap bedevilerinde at sürüleri beslemek bir geçim kaynağıydı ve çapulculuk ya da çapul geleneği yaygındı.
Avşarlar Anadolu’da yerleşmiş önemli bir göçebe Türk boyudur. Onların derin hoşgörüsüne dayanarak alın size bir fıkra:
Bir Avşar’ın atı kaybolmuş. Kendisi rahat, karlı dağdan serin ama köylüsü çerkes üzülüyor ve ağlıyormuş. Çerkese sormuşlar: Atı kaybolan başkası, senin derdin ne?
Yanıt: Bu şerefsiz, bir süre sonra benim atı çalar.
Çapul; “birilerinin bir mala üşüşüp bulduklarına el koyması” dır. Çapulcu ne yapar? Eşkıyalık, yağma, talan, hırsızlık vb.
Orta Asya Türk topluluklarında kadim bir bozkır geleneği olarak “baranta”dan söz edilir.
Baranta, o topluluklarda bir hukuksuzluğa karşı örf ve adetler dâhilinde yağma maksatlı yapılan akın olarak ve Türklerin aynı zamanda günlük yaşam pratiğini de yansıtan bir gelenek olarak tanımlanmaktadır.
Bozulan adaleti tekrar tesis etmenin ve gayrimeşruluğu gidermenin bir yolu olarak görülmektedir. Törenin dışında hırsızlık, tahkir ve adam öldürme gibi eylemlerde yargı yoluyla bir çözüme varılamazsa kanunen haklı taraf, hakkını baranta yoluyla elde edebilirmiş.
Çapul geleneği islam hukukuna “gaza” ideolojisi olarak monte edildi. Bedir, Uhud ve Hendek savaşları bu nedenle yapıldı. Sonra da tut tutabilirsen Müslümanları.
Araplar yüz yıl içinde kuzeyde Orta Asya’ya, batıda Afrika’nın kuzeyi ve İspanya’yı fethedip Fransa’ya dayandı. Osmanlılar üç yüz yılda üç kıtada at koşturur duruma geldi.
Çapulculuk geleneği bugün de var mı? Evet, çok daha örgütlü. Hem de merkezi ve yerel iktidarların gücünü de arkasına alarak çalışıyor.
Üç kuruşluk altın için ülkemin bütün ormanlarını kesiyor, dağlarını talan ediyor, yeraltı sularını siyanürle zehirliyorlar. Çete olarak marinalara, otellere çöküyor ve servet transferi yapıyorlar.
KİK (Kamu İhale Kanunu) nu yüzlerce kez değiştirip adrese teslim ihale verip birilerini zengin ediyorlar.
Tabi bu arada, bir zamanlar dünyanın saygın ülkesi Türkiye’nin itibarı, şerefi, onuru ve gururu yerlerde sürünüyor.
Biliyorum, gene canınızı sıktım. O halde bir kez daha Avşarların hoşgörüsüne sığınalım.
Bir Kayserili, bir aşiret, bir Çukurovalı ve bir Avşar bir yerde oturup sohbet ediyorlarmış. Derken bir cin peydahlanmış ve sormuş: Dileyin benden, ne dilerseniz!
Kayserili: Bana 100 milyon Lira ver, ticaret yapayım.
Aşiret: Bana 100 tane koyun ver, hayvancılık yapayım.
Çukurovalı: Bana da 100 dönüm sulu tarla ver, çiftçilik yapayım, demişler.
Cin Afşar’a dönerek, sen bir şey istemiyor musun? demiş.
Afşar’ın yanıtı: Yok, istemiyorum. Bana da bunların adresini ver, yeter!
27 Eylül 2025.
Mahmut TEBERİK