Sizce…Bugün “Bilim mi, din mi,” diye bir araştırma
yapılsa, nasıl bir sonuç çıkar? Sanki cevabı belli gibi. Aklı başında olanlar,
“Elbette bilim,” diyecektir. Ama çoğunluk aklı başında mı, sizce? Kendi adıma,
yanılmayı can-ı gönülden dileyerek, hiç iyimser olmadığımı söyleyeyim. Tarihe
bir bakalım mı?
İstanbul Rasathanesizamanının dünyadaki en modern gözlemevlerinden birisiydi.
Kuruluşuna öncülük eden bilim adamı da,zamanın en ünlü matematikçi ve astronomu
Takiyüddin er-Raşit’t idi.
Takiyüddin, eğitimini Mısır’da tamamlamış bir süre kadılık ve müderrislik
yaptıktan sonra III.Murat’ın müneccimbaşısı olmuştu. Bu görevi sayesinde III.Murat
ile yakınlık kurmayı başarmış,hükümdarın hocası Sadettin Efendi’nin desteği ile
de astronomi ve astrolojiye ilgi duyan padişahı rasathane kurmaya ikna etti.
Uluğ Bey’in rasatlarında bazı hatalar olduğunubunların yeni gözlemler ile
düzeltilebileceğini iddia ediyordu.III.Murat inandı veTakiyüddin’e gerekli
desteği verdi.
Takiyüddin Tophane
sırtlarında yaptırdığı rasathanede gözlemlerine başladı. Araştırma ve gözlemler
için gerekli bütün araçları temin etmiş, zengin bir kütüphane kurmuştu.
Rasathane iki ayrı binadan
ve on altı kişilik personelden oluşuyordu. Takiyüddin o zamana göre oldukça
ileri teknik ve hesaplamalar kullanarak gözlemleryapıyordu. Mesela Ekliptik ile
ekvator düzlemi arasındaki açıyı bugünküne çok yakın şekilde, 23 derece 28’
40’’olarak hesaplamıştı. Araştırmacılar Takiyüddin ile aynı dönemde yaşamış
Danimarkalı astronom Tycho Brahe’den daha net ve daha kesin gözlemler yaptığına
iddia ediyorlardı. (Bir gün onu da yazarız.)
Ne yazık ki, bu durum uzun
sürmedi. Yobazlık ve kıskançlıklar hortlamıştı Bazı devlet adamları (!?) Hoca Sadettin’in ve
Takiyüddin’in ön plana çıkmasına tahammül edemediler. Rasathanenin uğursuzluk
getireceğini iddia ediyorlardı. Delil olarak da o tarihlerde dünyanın çok
yakınından geçen kuyruklu yıldız ve veba salgınını gösteriyorlardı. Rasathaneyi
ilk kuran ve astronomi ile uğraşan Uluğ Bey’in sonunun da felaketle bitmesi yeterli
delil değil miydi? (Uluğ Bey, Semerkant yakınlarında oğlu eliyle öldürülmüştü.)
Din devreye girdi. Şeyhülislam
Kadızade Ahmet Şemsettin Efendi, III.Murat’a, yıldızları gözleminin felaket
getireceğini; göklerin sırlarını örten perdeyi kaldırmanın uğursuz bir haddini
bilmezlik olduğunu; böyle bir gözlemevinikuran hiçbir devletin varlığını
sürdüremediğini, söyledi. Fetva Padişah’a sunuldu.
Padişah devletini ve
tebasını korumak için Kaptan-ı derya Kılıç Ali Paşa’dan İstanbul Rasathanesini
bir gecede yok etmesini istedi. Kılıç Ali de yığdı donanmayı Tophane önlerine ve
21 Ocak 1580’de rasathaneyi yerle bir etti. Rasathane ile ilgili ne varsa yok
edildi.
Bu olay Osmanlı/ Duraklama
Döneminin başlarına denk gelmişti. Tesadüf mü acaba?
ŞİMDİ SÖYLER MİSİNİZ,
BUNDAN NE FARKI VAR?
