Sokrates hayatı boyunca, hiç bir kitap yazmadı. Aristo’nun yazdığı kitap sayısı ise yaklaşık 400. Sokrates, felsefesini sadece sokaklarda insanlarla sohbet ederek yaydı. Aristo sistematik teoriler üretti.
Ama felsefe tarihinde ikisi de benzer derecede iz bıraktı.
Sokrates'in hikâyesini bilmeyen yok. İdama mahkûm edildi, kaçsın diye kapısı açık bırakıldı. Kaçmadı. Öğrencileri kaçması için yalvardı, kaçırmaya çalıştı ama o reddetti.Kaçmak yerine, fikirleri uğruna ölmeyi tercih etti. Bu tavır onun sonu oldu ama felsefe tarihinede inanılmaz bir mesaj bıraktı.
Sokrates tercihiyle, çağları aşan, çağlar sonrasına kalan bir dersi, tek bir davranışıyla verdi.Kendini feda etti, dünyayı aydınlattı. Sokrates'in kendi söylediklerinde kalan cümle sayısı iki elin parmağını geçmez,ama bu davranışınıaz buçuk okuyan herkes bilir.
Aristo, 343 yılında Makedonya Kralı
II. Filip'in sarayına danışman olarak girdi. Filip'in oğlu
İskender’in hocalığını yaptı.Filip ölünce, İskender Makedonya Kralı oldu ve Büyük Doğu Seferine başladı. Önce Yunanistan’ı işgal etti. Aristo da
Atina'ya döndü ve bir felsefe okulu kurdu.
İskender Doğu Seferi sırasında Babil’de ölünce. Yunanlılar, Makedonlara isyan edip bağımsızlarını tekrar kazandılar. Eskiden İskender’e
akıl hocalığı yaptı diye aynı Sokrates'e yaptıkları gibi, Atina’ya ihanetten Aristo'yu da ölüme mahkûm ettiler.
Antik yunan geleneğinde, büyük bir adam ölüme mahkûm edilirse, bir gece önce kapısı açık bırakılarak, ona kaçma fırsatı veriliyordu. Aslında bu bir onur sınavıydı. Kaçıp sürgünde ve onursuzca yaşamayı mı seçeceği,yoksa fikirleri uğruna ölümü göze alacağı mı test ediliyordu. Bu ölümcül bir
karakter testiydi.Sokrates ölümü seçmişti; Aristo ne yaptı, dersiniz?
Aristo’nun üstün bir zekâsı ama ortalama bir cesareti vardı. O gece bir not bırakarak kaçtı. Diyordu ki,
“Atina’ya, felsefeye karşı ikinci bir cinayet işleme fırsatı vermeyeceğim.”Kendisini aklatan zekice bir mesajdı.
Annesinin memleketi olan
Eğriboz adasına sığındı. Bir yıl sonra da, altmış üç yaşında hayatını kaybetti.
İkisi de karakterlerinin gereğini yaptı. İkisi de tarihe geçti. Hangisinin yaptığı doğruydu, bilemem.
HATTA ASLA SORAMAM;
- “SİZ OLSAYDINIZ NE YAPARDINIZ,” DİYE.
ÇÜNKÜ;
- ZAMAN DEĞİŞTİ, İNSAN DEĞİŞTİ, DEĞER YARGILARI DEĞİŞTİ;
- BANA GÖRE, BU DEVİRDE BU SORUNUN CEVABI BİLE YOK.
