Elhamra Kararnamesi, yani Yahudilerin İspanya’dan kovulma fermanı. Kararnameye göre, 31 Temmuz 1492 tarihinden sonra, İspanya’da bulunan Yahudiler, herhangi bir yargılama olmadan idam edileceklerdi.
Kararname 31 Mart’ta Elhamra Sarayında, imzalandı. Yahudilere Hıristiyanlığa geçmeleri veya ülkeyi terk etmeleri için dört ay süre tanındı.
İsteyenler, ayrılırken eşyalarını götürebilecekti. Amaaltın, gümüş ve ziynet eşyası hariç. Yani bu iznin hiçbir pratik değeri yoktu.
Bir lütufta daha bulunmuştu İspanyollar: İsteyenler din değiştirerek İspanya’da kalabileceklerdi. Ama Yahudiler, bunu bir kurtuluş olmadığını biliyorlardı çünkü Kripto-Yahudilikle suçlananlar da yargılanmadan idam edilecekti. Her şey bir ihbara bakardı.
Buna rağmen yaklaşık 50.000 kişi din değiştirerek İspanya’da kaldı. İspanya’dan ayrılan Yahudilerin sayıları değişik yorumlara göre 500.000 civarında idi. BM tahminlerine göre o zaman dünya nüfusunun 500 milyon olduğu düşünülürse, bunun ne büyük bir rakam olduğu daha iyi anlaşılabilir.
Gidenlerin yarıya yakını, en yakın ülke olan Portekiz’e geçti. Ama burada huzur bulamadılar. Sadece beş yıl sonra, Kralınyayınladığı bir fermanla, Yahudilerden, Hıristiyanlığa geçiş ile ülkeden ayrılma konusunda tercih yapmaları istendi. Bununla da kalınmadı ve keşifler dönemindeki Yahudi uzmanlığından vazgeçmek istemeyen Portekiz Kralı büyük bir baskı uygulayarak, ülke nüfusunun yüzde 10’unu oluşturan Yahudileri ayrılmak yerine din değiştirmeleri için zorladı.
Portekiz’e gitmeyi tercih etmeyen diğer Yahudiler ise, başta Osmanlı İmparatorluğu olmak üzere bütün Akdeniz coğrafyasına yayıldılar. Müslüman hakimiyeti sırasındaki din ve vicdan hürriyeti sayesinde İber Yarımadasında bilim ve sanatta büyük ilerlemeler gösteren ve büyük bir birikime sahip olan Yahudiler, gittikleri her yere bu birikimlerini de götürdüler ve bu ülkelerin gelişmesinde büyük rol oynadılar.İşte matbaa bu dönemde Osmanlıya geldi.
II. Bayezid, 1481 yılında tahta geçmişti Elhamra Kararnamesi ile İspanya’yı terk etmek zorunda bırakılan Yahudilere kucak açtı. Kemal Reis komutasında donanmayı İspanya’ya göndererek, 150.000Yahudi’nin Osmanlı topraklarına ulaşmasını sağladı.
Gelenler, başta İstanbul, Edirne ve Selanik olmak üzere; İzmir, Manisa, Bursa, Gelibolu, Amasya, Patros, Korfu, Larissa ve Manastır’a yerleştiler.
Bir ince nokta: Yahudilere İspanya’yı terk etmeleri için verilen süre, 31 Mart 1492’de doluyordu. Bu tarih Yahudilerin matem günü olarak kabul ettikleri TişabeAv’a denk gelmişti. TişabeAv, Kudüs’te bulunan, Yahudilerin dünyanın göz bebeği olarak gördükleri dinsel yapı BethAmikdaş’ın(Süleyman’ın inşa ettirdiği, Yahudilerin “ kutsal ev” dediği tapınak) yıkılışının tarihidir.
DEMEM O Kİ…
