COVID-19 Küresel Salgınının önlenmesi, etkilerinin azaltılması, sosyal ve
ekonomik hayata ilişkin önlemler kapsamındaSaray’da hazırlanan 62 maddelik bir
yasa teklifi taslağıkamuoyuna, sivil toplum kuruluşlarına ve basına açıklandı.
Salgından en fazla etkilenecek en alt gelir gurubuna ait yurttaşlara ilişkin
gözle görünür düzenleme getirmeyen, üstelik işten çıkarmalara yasak aldatmacası
ile işçilerin mağdur edilmesi bu yazımın konusu olacaktır.
İKTİDAR 3 AYLIK İŞTEN ÇIKARMA YASAĞI VE ÜCRETSİZ İZİN İLE
İŞÇİYİ MAĞDUR EDİYOR
Torba yasa teklifi taslağı ile 4857 sayılı İş Kanunu’na
geçici bir madde eklenerek işten çıkartma yasağıgetirilmektedir. Düzenlemeye
göre; yasanın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 3 ay süreyle, iş sözleşmeleri
işveren tarafından feshedilemeyecektir. İşten çıkarma yasağını 6 aya kadar
uzatmaya Cumhurbaşkanı yetkili olacaktır.
Diğer bir geçici madde ile fesih yasağının geçerli olduğu
bu dönemde çalışanı ücretsiz izne çıkartabilecek.15 Mart’tan itibaren ücretsiz
izne çıkarılmış olan veya işsizlik ödeneği almaya hak kazanamadan işten
çıkarılanlara günlük 39.24 TL, aylık ise 1.177 TLücret desteği verilmesi
öngörülmektedir. Bu rakam asgari ücretin bürüt tutarının sadece yüzde 40’na
denk gelmektedir.Taslağın bu şekilde TBMM’de yasalaşmasına sendikalı,
sendikasız tüm emek kesiminin büyük tepkisi var.
OYSA İŞ KANUNU KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ ÖNGÖRÜYOR
Kısa Çalışma Ödeneği;4447 sayılı İşsizlik Sigortası
Kanunu’nun Ek 2’nci maddesinde düzenlenmiştir. İşçi Bulma Kurumu (İŞKUR)
bünyesinde işsizlik fonu kurulmuştur.
Kısa çalışma uygulaması; genel ekonomik, sektörel veya
bölgesel bir kriz ya da zorlayıcı sebeplerle işyerindeçalışma süresinin önemliölçüde
azaltılması veya durdurulması hallerinde baş vurulan, istihdamın korunmasına
yönelik bir düzenlemedir. Bu hallerin meydana geldiği dönemlerde çalışanların yalnızca
genel sağlık sigortası primleri ödenir, diğer pirimler ödenmez.
Tasarı taslağı ile yapılmak istenen düzenleme ile; ‘’işyerindeki
haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması
veya süreklilik koşulu aranmaksızın işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en
az dört hafta süreyle durdurulması hallerinde, işyerinde üç ayı aşmamak üzere
sigortalılara çalışamadıkları dönem için gelir desteği sağlayan’’ uygulamadır. Düzenleme
ile; ‘’Cumhurbaşkanı kararı ile bu üç aylık süre altı aya kadar uzatılabilir.’’
Yetkisi verilmektedit. Kısa çalışma ödeneği başvurusu işveren tarafından
İŞKUR’a yapılır.
Kısa çalışma ödeneğinin günlük miktarı; işçinin son 12 aylık
prime esas günlük kazancı olan 98.10 TL’nin yüzde 60’na isabet eden 58.86 TL’dir.
Aylık ödemesi; 58.86* 30 gün = 1.765.80 TL’dir. Ancak aylık kısa çalışma
ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde 150'si olan 4.414,50
TL’yı aşamıyor.
İŞÇİ VE İŞVEREN TEMSİLCİLERİ NE DİYOR?
Yazılı ve görsel basınada yer alan açıklamalara göre
işveren ve işçi örgütleri temsilcileri aşağıdaki gibi açıklamalarda
bulunmuşlardır:
Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK) Başkanı
Özgür Burak Akkol; ‘’ Üyelerimizi hem çalışan için, hem de işveren için
daha avantajlı olan kısa çalışmaya yönlendiriyoruz ve teşvik ediyoruz.
Bünyemizde olan işletmeler sendikalı ve üretimi azaldıysa kısa çalışmaya
başvurdu. Önceliğimiz hem işletmeleri hem de çalışanları korumak. Çalışma
hayatıyla ilgili bütün düzenlemelere de hem çalışan hem de işletmeyi koruma
bakış açısıyla yaklaşıyoruz. TİSK olarak istihdamımızı koruma noktasında da
kararlıyız. Bu olağanüstü dönemde hem işverenlere hem de çalışanlara fayda
sağlayacak uygulamaları hayata geçirmeye öncelik veriyoruz. Bu kapsamda, koronavirüssürecinde
kronik rahatsızlığı olan çalışanların da kısa çalışma kapsamına alınmasını
önemli buluyoruz.’’
Türk-İş Başkanı Ergün Atalay; ‘’İşten çıkarmaların
yasaklanmasını biz en başından bu yana talep ediyoruz. Ancak yasa çıkana
kadarki işten çıkarmaların da engellenmesi için bir düzenleme veya kısıtlama
yapılması çalışanları rahatlatacaktır. Düzenleme içinde yer alan ücretsizizin uygulamasının
ise gereksiz yere kullanılmasındankaygılıyız. Bunun yerine zorda kalan
işletmelerin kısa çalışma ödeneğine başvurmasının teşvik edilmesi ve bu
ödenekten yararlanacak kişi sayısının daha da artırılması gerekir. Ücretsiz
izne çıkarılacak çalışanlara verilecek destek miktarı da çok sınırlı gözüküyor.
Tüm bu kaygıların dikkate alınarak taraflarla görüşülerek bir noktaya
varılmasını istiyoruz.’’
DİSK Başkanı Arzu Çerkezoğlu; ‘’Başından bu yana
işten çıkarılmaların yasaklanmasını ve İşsizlik Sigortası Fonu’ndan yapılacak
ödeneklerde ön koşul aranmamasını ve bütün işçilerin işsizlik ödeneği ile kısa
çalışma ödeneğinden yararlanmasını savunduk. Evet bu karar geç kalmış bir
karardır. Önerdiğimiz gibi salgının en başında alınsa idi yüz binlerce işçi
işinden olmazdı. Ancak bu taslakla yapılan düzenlemeler sadece geç değil aynı
zamanda oldukça ciddi sorunlar taşıyor. Taslağa göre fesih yasağı uygulanan
hallerde işveren işçiyi ücretsiz izne ayırabilecek. Ücretsiz izin uygulaması
meşrulaştırılamaz. Böylece ücretsiz izne çıkarılan işçilere normal şartlarda
hak edecekleri işsizlik ödeneği ve kısa çalışma ödeneğinden çok daha düşük
ödeme yapılması amaçlanıyor. Taslakta yer alan miktar asgari ücretle çalışan
bir işçiye ödenen en düşük işsizlik ödeneği ile aynı. Örneğin kısa çalışma
ödeneği uygulanacak olsaydı 1.752 TL ile 4.381 TL arasında ödenmesi gerekir.
Oysa ücretsiz izin ile işçilere sadece 1.177 TL ödenmesi planlanıyor.’’
Hak-İş Başkanı Mahmut Arslan: ‘’Öncelikle bize
sunulmayan bir taslak üzerinden değerlendirme yaptığımız için kamuoyundan özür
diliyoruz. Biz işten çıkartmanın yasaklanmasını istiyorduk. Ancak burada direk
ücretsiz izne çıkarma imkanı getiriliyor. Oysa ücretsiz iznin belli koşullarda
mümkün olması gerekir. Hiçbir sınır olmadan ücretsiz izin uygulanması
suiistimali de beraberinde getirir. Sendikal örgütlenmelerin olduğu büyük
işletmelerin çok büyük bir kısmı zaten kısa çalışma ödeneğine başvurdu. Burada
maaşın büyük bölümünü çalışan alabiliyor ve belirli kurallar geçerli. Biz zaten
TİSK’le yaptığımız birçok toplantıda da üretimin devam etmesi çalışanların
korunması noktasında uzlaşıya vardık. Ancak benim korkum çalışanların sendikalı
olmadığı nispeten küçük işletmelerde durumun suiistimal edilmesi. Bu dönemde
ücretsiz izne çıkarma söz konusu olacaksa bile, bu çalışanların asgari ücretin
yüzde 60’ı veya asgari ücret düzeyinde bir ücretle desteklenmesi gerekir.’’ Açıklamalarında
bulundular.
YASA TASLAĞI İŞVEREN YARARINA İŞÇİ ALEYHİNE
Yasa taslağı ile işçilerin iş akitleri 3 ay boyunca feshine
yasaklama getirilirken, işçilerin ücretsiz izine çıkarılabilmenin yolu
açılmaktadır. Çünküİşsizlik fonunda 2019 yılı sonu itibariyle biriken 131
Milyar 541 milyon 800 bin TL. ortada yok.
Toplam Fon varlığının yüzde 93,02’si Devlet tahviline,
yüzde 5.98’i mevduata yatırılmış. Yani parayı devlet yemiş. Fona borçlanmış.
Türkiye İstatistik Kurumu ve (TÜİK) ve Türkiye İş Kurumu (İŞKUR)verilerine göre Devrimci
İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) araştırmasına göre; fon giderlerinin
28’i işsizlik ödeneği için ayrılırken, yüzde 44 ise işverenlere teşvik olarak
ödenmektedir. Kalanı da fon yönetiminin maaş ve sair giderlerine gitmektedir.
2019 yılında işverenler fona verdikleri teşvik pirimlerinin yüzde 97’sini geri
almışlardır.
İşsizlik Sigortası Fonu’nda biriken 131.5 milyar
Covid-19 ile mücadelesürecinde acil bir destek paketi olarak 3 ay boyunca
kullanılması halinde 15 milyon işçiye asgari ücretdüzeyinde ödeme
yapılabilir.
Hazırlanan taslağa işverenin bir itirazı yok! Çünkü
cebinde bir kuruş çıkmayacak, ödeyecek olan Devlettir o da yemiş bitirmiş!
İşte bu tasarı bu nedenle içi boş bir tasarıdır.
Sabri Arpaç
sabriarpacymm@gmail.com
