Ankara’nın göbeğinde kurtlar birbirine düşmüş, Anadolu’da kurtlar birbirine düşmüş, uzun zamandır insan yiyorlardı, artık birbirlerini yer hale gelmişler. Ortada bir “Devlet” var, Bahçelievler katliamlarından bugüne bir “Devlet” var ama ortada bir devlet var mı yok mu belli değil. Eski muhammediyelerden, eski müneccimbaşılardan hareketle, acaba kıyamet alametleri mi artışta, kime neye şaşmak gerekiyor, töre yasa devlet nedir, çakallıklar nelerdir, işi gücü bırakıp tekrar tekrar sormak gerekiyor.
Bu hafta yeni yılla ilgili umut olacak şeyler yazmayı tasarlamıştım. “Kitapsız öğretmen kalmasın” diye yazacaktım, tüm öğretmenlerin kitap ve makale yazmasının teşvik edilmesine değinecektim. Bu konuyu gelecek haftalara bıraktım. Kurtlar sofrası, öğretmenlerin sofrasının önüne geçti maalesef.
Yeni bir yıla girdik. Niye “yeni”, çünkü zamanın tersine akmadığı varsayılıyor da ondan. Yaşanmışlıklar bir daha geri getirilemiyor da ondan. Ama bu evrimcilerin ileri sürdüğü gibi hep “olumlu” olmak zorunda değil, sınıf zümre fırka mücadeleleri hep olumlu sonuç vermek zorunda değil, tek zorunluluk hareketin devam ettiği, sosyal olayların büyük oranda diyalektik olduğu, bu dünyada, gerçekler veya insan gerçekliği olarak yaşandığıdır. Bu anlamda hareket tarihsel diyalektiktir ama her şeyden önce insan ve evren sınırları içindedir.
Ama hareketin olumlu veya olumsuz yönde olduğu sorusu “ölçüt” sorusudur. Ölçütümüz ne ki olumlu veya olumsuza doğru gidiyor. “İnsan ömrü” bir ölçü ise insanın ömrünün uzaması ileriye gittiğimizi gösterir. “Özgürlük” bir ölçü sayılırsa, “eşitlik” bir ölçü sayılırsa, “adalet” bir ölçü sayılırsa halimiz nicedir? Kanunların özgürlük ve eşitlikteki rolü nedir?
Bir “pozitif” ölçü ise “Mevcut gelinen noktadan” ulaşılabilen daha olumlu bir nokta “referans” kabul edilip ondan daha iyiye mi yoksa daha kötüye mi gittiğimiz kıyaslanabilir. Ben bugün “demokrasi ve hukuk devleti” oluşumu açısından ta Namık Kemal’i, 1876’ları dikkate alarak ileriye mi gittik geriye mi gidiyoruz, bir değerlendirme yapmaya çalışacağım.
Az gittik uz gittik vara vara kanunsuzluk çağına vardık. Eskiden de günümüzde de bugün de demokratik toplumların oluşumunda en önemli eşiklerden biri “kural oluşturma” (ölçüt geliştirme) ve “koyulan kurala uyma (Ölçütü dikkate alma)” durumudur. Hukuk da saygı dostluk da buradan başlar. “Ölçütsüz” sağlıklı bir değerlendirme olmaz. Toplamlar için “dini norm” bir ölçü müdür, evet bu da bir ölçüdür ama nitelik olarak nasıl bir ölçüdür, ona bakmak gerekiyor. “Kanunlar” da birer ölçü müdür, evet ölçüdür, hatta bunlara “pozitif” ölçüler deniyor, yazılıysa, açıksa eğer. Kanun-i Esasi (1876) ölçüt alınırsa bugün neredeyiz?
Namık Kemal, Ziya Paşa ve Mithat Paşa ile birlikte 1876 Kanun-i Esasi’nin (meşruti monarşi) hazırlayıcılarından olup II. Abdülhamit meclisi lağvedip bunları da sürgüne gönderiyor. Namık Kemal 1884-1887 yılları arasında “mutasarrıf” olarak bulunduğu Rodos’ta “Osmanlı Tarihi” yazmaya başlıyor. Bu çalışmanın “ön söz”ünde İbn Haldun’un mukaddimesine gönderme yapıyor. Tarih biliminin önemine değiniyor. Namık Kemal, meşrutiyetten, anayasal monarşiden yanadır. Yasalar meclisçe yapılacak, kadılar uygulayacak, hanedanlık yürütmeyle sınırlanacaktır. Bu görüşlerini bir siyaset teorisi olarak da temellendirmektedir.
Namık Kemal “Osmanlı Tarihi” adlı eserinin “Ön söz” kısmında tarihin anlamını ve genel anlayışını temellendirirken “yasama” ve “yargılama”nın özerkliğini savunmaktadır: “Bazı yazarlar, Karahisar’da kendi adına hutbe okutmasından dolayı Osmanlının kuruluş tarihi için 1289 yılını başlangıç yapmak isterler; (…) Osman Bey’in hutbeye katılıştan sonra belki başardığı büyük işlerin en üstünü. Karahisar’a bir hakim tayin etmesidir. Bu tarihe kadar kurulan Türk devletlerinde kadılık kuruluşu yoktu. Ufak hukuki olaylara bile beyler bakardı. Şer’i hükümler yalnız evlenmelerde geçerliydi. (…) Zayıfı kuvvetlinin şer’inden kurtarmak için insanlar arasında, kuvvetliden güçlü bir kuvvet bulmak gerekir ki, o da, toplumda bulunan gücün bir araya gelmesinden ortaya çıkmaktadır. İşte hükümet bu toplanmış gücü yöneten varlığa verilmiş addır. Düşkünün hakkını kuvvetlinin taarruzundan korumak için, ortaya çıkan yeni kurul, güçlünün tümünden güçlü olduğu halde, her istediğini yapmakta serbest bırakılırsa, zayıfın hakkına, o da saldırabileceğinden, cemiyet hayatı için düşünülen çare, ortadan kaldırılmasına çalışılan hastalıktan bin kat daha kötü zararlar ortaya çıkarabilir. Çünkü hükümette zulmetmek kudreti bir veya birkaç kişideki iktidara nispet kabul etmeyecek derecede galiptir. Böylece toplumu yöneten heyet, bir kanun ile hareket etmezse, varılması istenen hedefe ulaşamaz. / Toplumu yönetecek kurul, uygulayacağı kanunu hem kendi yapar, hem kendi tatbike kalkarsa, kendi çıkarlarını kanuna koyabiliyor. Böylece ara sıra yapılmasından korkulan zulümler, yine yapılmış olur. Bu yönden kanun koyucu kuvvetin, icra organından ayrılarak iki kuvvet halinde ayrı ayrı birer kurula verilmesi, siyasal hukukun başlıca kaidesidir./ Bununla beraber, bu ayırma da, özel garazları, kanuni yola koymak iktidarını bütün bütün önleyemiyor. Çünkü, kişinin işlem ve işine, teşrii gücün koyduğu kanunla uygun bir hüküm vermek yetkisi kendinde kaldıkça, o işi istediği gibi büyütüp küçültmek, dilediği yolda cezalandırıp affetmek, o kanunlara da dilediği gibi manalar veriyor. İşte milleti haksızlığın bu türlüsünden kurtarmak için, insan hukukunda o kanunlara uygun hüküm vermekten ibaret olan yargılamanın da başkaca bir topluluğa bırakılması, siyasal hukukun bir diğer önemli kaidesidir. Kaidelerse bugün dünyanın en ileri memleketlerinde, hükümet gücü; teşrii, infaz ve kaza olmak üzere bölümlere ayrılmıştır.” (Namık Kemal, Rodos, tarih 1887 olabilir,)
Tahmin edildiği üzere II. Abdülhamit Namık Kemal’in “Osmanlı Tarihi” eserinin neşrini de yasaklıyor.
İşin özeti Türkiye 1876’ların da daha gerisine düşmüş bulunuyor. “Kanun-i Esasi” bir yana, “şeriat” bile sayılamayacak, bir kanunsuzluk evresine varılmış bulunuyor. Ankara’nın göbeğinde kurtlar birbirini yiyor.
Bu devran böyle döndükçe başımıza taş yağacağı açık. İnsanca ilkeler, insanca ölçü ve kanunlar şart. Bunun için devrimler şart.
