Küçük ölçekli esnaflar ile genellikle serbest meslek faaliyetlerinde bulunan bazı vergi mükelleflerinin ikamet ettikleri konutları aynı zamanda işyeri olarak da kullandıkları bilinmektedir. ‘’Home ofis’’ da denilen bu konut tipi Pandemi döneminde daha yaygın hale geldi. Konut-işyeri olarak kullanılan bu yerlerin bir kısım demirbaş ve malzemeleri konut ihtiyacı için, diğer bir kısmı da işyeri gereksinimleri için kullanılması nedeniyle vergi matrahının tespitinde yaşanan sorunları bu yazımda incelemeye çalışacağım.
KİMLER EVİNİ AYNI ZAMANDA HOME OFİS OLARAK KULLANABİLİR?
Dünyanın farklı yerlerinde bir süredir tercih edilen ama pandemi ile birlikte yaygınlık kazanan bir çalışma sistemi olan evden yani uzaktan çalışma modeli gelişmiş oldu.
Zaten öteden beri bazı küçük ölçekli mükellefler ile bazı serbest meslek kazanç erbapları home ofis olarak da kullanılan evlerinde işlerini sürdürmektedirler. Bu işler genelde ayrı ofis, işyeri, depo gibi alanlara gereksinim duyulmayan işler olmaktadır. İnternet üzerinden ticaret yapmak gibi işler örnek gösterilebilir.
Bu işlerden başka avukat, doktor, diş hekimi, veteriner hekim, mimar, mühendis, müşavir, danışman, ressam, yazar, bestekâr, kimyager, öğretmen, artist, menajer, senarist, yönetmen gibi; sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapan serbest meslek erbaları tarafından tercih edilmektedir.
GELİR VERGİSİ KANUNU NE DİYYOR?
Gelir Vergisi Kanunun;
- Serbest meslek kazancının tarifibaşlıklı 65 inci maddesinde; “her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek kazancı’’ olduğu,
- Serbest meslek faaliyetinin; ‘’sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılması’’ olduğu,
- Serbest Meslek Kazancının Tespiti başlıklı 67’nci maddesinin birinci fıkrasında; “serbest meslek kazancı bir hesap dönemi içinde serbest meslek faaliyeti karşılığı olarak tahsil edilen para ve ayınlar ve diğer suretlerle sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerden bu faaliyet dolayısıyla yapılan giderler indirildikten sonra kalan fark” olduğu,
- Mesleki Giderler başlıklı 68’nci maddesinde; “serbest meslek kazancının tespitinde aşağıda yazılı giderler hasılattan indirileceği,
Şeklinde düzenlenmiştir.
Buna göre Kanunun 68/1 maddesinde; mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen genel giderlerin indirim konusu edileceği,
- Ancak anılan bendin parantez içi düzenlemesine göre; ikametgahlarının bir kısmını iş yeri olarak kullananlar, ikametgâh için ödedikleri kiranın tamamı ile ısıtma ve aydınlatma gibi diğer giderlerin yarısını indirebilirler. İş yeri kendi mülkü olanlar kira yerine amortismanı, ikametgahı kendi mülkü olup bunun bir kısmını iş yeri olarak kullananlar amortismanın yarısını gider yazabilecekleri,
- 68/4 maddesinde; ‘’mesleki faaliyette kullanılan tesisat, demirbaş eşya ve envantere dahil taşıtlar için Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ayrılan amortismanları gider olarak indirebilecekleri, ancak, amortismana tâbi iktisadi kıymetlerin elden çıkarılması halinde aynı Kanunun 328 inci maddesine göre hesaplanacak zararların da gider sayılacağı,
Şeklinde düzenlenmiştir.
Ayrıca; Gelir Vergisi Kanunu’nun 68’nci maddesine göre; serbest meslek kazancının tespitinde giderlerin kazançtan indirilebilmesi için;
- Kazancın elde edilmesi ve idamesi ile açık ve doğrudan bir bağının bulunması,
- Yapılan işin mahiyetine uygun olması ve iş hacmi ile mütenasip olması gerekmektedir.
Bu düzenleme ve açıklamalara göre, serbest meslek faaliyetinin ikamet edilen konutta yürütülmesi durumlarda;
- Münhasıran faaliyetin yürütülmesine mahsus ve iş ile ilgili olan demirbaş eşyalara ilişkin amortismanların mesleki kazancınızın tespitinde hasılattan indirilebileceği,
- Kişisel amaçla kullanılmaya elverişli olan demirbaş eşyalara ilişkin amortismanların ise gider olarak indirilmesi mümkün olmayacağı,
Anlaşılmaktadır.
Buna göre; home ofislerde yani hem konut hem de işyeri olarak kullanılan yerler için alınan ve faaliyetin yürütülmesine mahsus olmayan, ikametgahta kişisel amaçla kullanılmaya elverişli olması nedeniyle, yapılan harcamanın Gelir Vergisi Kanunu’nun 68’nci maddesi kapsamında değerlendirilmesi yani serbest meslek kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınması mümkün değildir.
GİDERİN KAZANÇTAN İNDİRİLMESİ VE GELİR VERGİSİ KESİNTİSİ
Yukarıdaki yasal düzenlemeye göre; mesleki çalışmaların konutta da yürütülebileceğine engel bir durum olmadığı, hangi giderlerin kazançtan indirilebileceği Gelir Vergisi Kanunu’nun yukarıdaki maddelerinde açıkça düzenlenmiştir. Yapılan giderlerde gösterilen katma değer vergilerinin de indirim konusu edileceği açıktır.
Home ofisler ile ilgili olarak Gelir İdaresi uygulamalarına dair özelgeler;
- Home ofis olarak kullanılan kiralık konutlar kira bedellerinin tamamı üzerinden Gelir Vergisi Kanunu’nun 94/5-a maddesine göre gelir vergisi kesintisi yapılacağı, tamamının da gider olarak yazılacağına dair Manisa Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 21.07.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.45.15.01-GVK-40-7-62 sayıılı,
- Hem konut hem de işyeri olarak kullanılan konutların alımında kullanılan kredi faizlerinin yarısı gider yazılacağına dair Ankara -Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 02.01.2013 tarih ve 384 18978-120 (68-12/4)-3 sayılı,
- Kiralık konutlarda konuta ait elektrik, su, doğalgaz gibi aboneliklerin sözleşmeleri mevcut kiracı adına yazılı olmadığı için bu aboneliklere ait faturalar sözleşmeye taraf olan kişi adına düzenlenmeye devam edildiği, söz konusu gider faturalarının başkası adına düzenlenmiş olması serbest meslek erbabının bu giderlerin yarısını masraf kaydetmesine ve yarısına ait KDV’yi indirmesine engel teşkil etmediğine dair İstanbul Vergi dairesi başkanlığının 05.12.2016 tarih ve 39044742-236571 sayılı,
- Home ofislerde kullanmak üzere alınan elektrikli süpürgenin münhasıran faaliyetin yürütülmesine mahsus olmaması, ikametgahta kişisel amaçla kullanılmaya elverişli olması nedeniyle, yapılan harcamanın Gelir Vergisi Kanunu’nun 68 inci maddesi kapsamında değerlendirilmesi ve serbest meslek kazancınızın tespitinde gider olarak dikkate alınmasının mümkün bulunmadığına dair 06.09.2022 tarih ve E-62030549-120[68-2021/861]-989156 sayılı,
Özelgeleri tayin etmişlerdir.
Esnaf ve serbest meslek oda mensupları karşı yasalarındaki düzenlemeler nedeniyle karşı olmalarına rağmen, vergi idaresinin, şirketlerin ve pandemi koşullarının da zorunlu nedenleriyle giderek yaygınlaşan ‘’home ofis’’ uygulamalarına azami kolaylığı sağladığı görülmektedir. Özellikle şirketlerin evden çalışan personellerinin bazı ev giderlerini, çalışma ortamı çay, kahve, internet ve elektrik gibi giderleri karşıladıkları yaygın olarak görülmektedir.
Sabri Arpaç
