Sokrates hayatı boyunca, hiç kitap yazmadı. Aristo’nun yazdığı kitap sayısı ise yaklaşık 400. Sokrates, felsefesini sokaklarda insanlarla sohbet ederek yaydı. Aristo sistematik teoriler üretti.
Ama felsefe tarihinde ikisi de benzer derecede iz bıraktı.
Sokrates ölüme mahkûm edildi, kaçsın diye kapısı açık bırakıldı. Kaçmadı. Öğrencileri kaçması için yalvardı, kaçırmaya çalıştı ama o reddetti. Kaçmak yerine, fikirleri uğruna ölmeyi tercih etti. Bu tavır onun sonu oldu ama felsefe tarihine de inanılmaz bir mesaj bıraktı.
Sokrates tercihiyle, çağları aşan, çağlar sonrasına kalan bir dersi, tek bir davranışıyla verdi. Kendini feda etti, dünyayı aydınlattı.
Aristo, Makedonya Kralı II. Filip'in sarayına danışman olarak girdi, oğlu İskender’in hocalığını yaptı. Filip ölünce, İskender Makedonya Kralı oldu ve Büyük Doğu Seferine başladı. Önce Yunanistan’ı işgal etti. Aristo da Atina'ya döndü ve bir felsefe okulu kurdu.
İskender Doğu Seferi sırasında Babil’de ölünce. Yunanlılar, Makedonlara isyan edip bağımsızlarını kazandılar. Eskiden İskender’e akıl hocalığı yaptı diye aynı Sokrates'e yaptıkları gibi, Atina’ya ihanetten Aristo'yu da ölüme mahkûm ettiler.
Antik Yunan geleneğinde, büyük bir adam ölüme mahkûm edilirse, gece kapısı açık bırakılarak, ona kaçma fırsatı veriliyordu. Aslında bu bir onur sınavıydı. Kaçıp sürgünde ve onursuzca yaşamayı mı seçeceği, yoksa fikirleri uğruna ölümü göze alacağı mı test ediliyordu. Bu bir karakter testiydi.
Sokrates ölümü seçmişti; Aristo ne yaptı, dersiniz?
Aristo’nun üstün bir zekâsı ama ortalama bir cesareti vardı. O gece bir not bırakarak kaçtı. Diyordu ki
, “Atina’ya, felsefeye karşı ikinci bir cinayet işleme fırsatı vermeyeceğim.” Kendisini aklatan zekice bir mesajdı.
Annesinin memleketi, Eğriboz adasına sığındı. Bir yıl sonra da, altmış üç yaşında hayatını kaybetti.
İkisi de karakterlerinin gereğini yaptı. İkisi de tarihe geçti. Hangisinin yaptığı doğruydu, bilemem.
HANGİSİNİN DAVRANIŞI DAHA ÇOK TADİRE DEĞER BİLEMEM.
AMA…
,İKİSİNİN DE FLİOZOFÇA OLDUĞU KESİN.
