Birinci Dünya Savaşı’nda İngiltere’nin Denizcilik Bakanı Churchill’in ısrarı ile Birleşik Devletler Çanakkale Boğazına saldırdılar. Plan basitti: Osmanlı savaş dışı kalacak, Doğu Anadolu’daki Rus orduları Almanya’nın karşısına sevk edilecek, Irak, Suriye, Filistin ve Mısır’daki İngiliz orduları da Almanların karşısına sevk edilerek savaşı kazanacaktı.
Donanma Çanakkale’ye geldi ve bir sürprizle karşılaştı. Çünkü karşılarında denizde Cevat Paşa, karada Mustafa Kemal vardı.
Çanakkale’de bir destan yazıldı ama Almanya, Avusturya ve Bulgaristan savaştan çekildikleri için Türkiye de Savaşında sayıldı ve 30 Ekim 1918’de çok ağır şartları olan Mondros Mütarekesini imzaladı.
Mustafa Kemal Paşa İstanbul’a döndü. 13 Kasım 1918’de İstanbul İtilaf Devletlerince işgal edildi.
İngilizler Çanakkale’de yedikleri tokadı bir türlü unutamıyordu. Çünkü müttefikleriyle birlikte yenilerek, dünyaya rezil olmuşlardı. İstanbul’un üç yıl sonra işgal edilmesi, üç misli insan, silah, malzeme ve para kaybı demekti. İngiliz istihbaratı sürekli olarak peşindeydi.
Mustafa Kemal arkadaşlarıyla konuşuyordu. Hepsinde bir yılgınlık vardı. Tek çare Anadolu’ya geçmek sine-i millete dönmekti.
Ağır ve ezici mütareke şartlarına direnen halk silahlarını teslim etmek istemiyordu. Anadolu’da da kıpırdanmalar vardı. Saray da Mustafa Kemal’i bir bahaneyle İstanbul’dan uzaklaştırmak istiyordu. Bahane bulundu, Mustafa Kemal geniş yetkilerle donatılmış bir ordu müfettişi olarak Anadolu’ya gönderilecekti.
Bu durumu şöyle anlatıyordu, Mustafa Kemal: “Talih bana öyle müsait şartlar hazırlamıştı ki, kendimi onların kucağında hissettiğim zaman ne kadar bahtiyarlık duyduğumu tarif edemem. Bakanlıktan çıkarken heyecanımdan dudaklarımı ısırdığımı hatırlıyorum. Kafes açılmış, önünde geniş bir âlem, kanatlarını çırparak uçmaya hazırlanan bir kuş gibiydim.”
İngilizlerin her şeyden haberi vardı. Saray’daki herkes de Padişah’ın uşağı değildi ya. Vatansever insanlar da vardı. Sadrazamı Tevfik Paşa’nın oğlu İsmail Hakkı Okday, Vahdettin’in damadı ve yaveriydi. Ama makam umurunda değildi. O da Anadolu’ya geçerek, Mustafa Kemal’in yanında Milli Mücadeleye katılmak istiyordu. (Katıldı da. İlk fırsata anlatacağım.)
İsmail Hakkı Bey, İngiliz Gizli Servis şefi Yüzbaşı Benett’la bir ziyafete katıldı. Benett kafayı buldu, çenesi düştü ve “Hükümet, Mustafa Kemal Paşa adındaki generalini umumi müfettiş olarak Anadolu’ya göndermeye karar vermiş. Paşa da bir gemiyle Samsun’a gitmek üzere yola çıkacakmış. Ama, Mustafa Kemal asla Samsun’a varamayacaktır,” diyerek Mustafa Kemal’e kurulan tuzağı anlattı.
İsmail Hakkı Bey toplantıdan ayrılarak, durumu yardımcısı Yüzbaşı Neşet Bey’le Mustafa Kemal’e iletti. Ama o Anadolu’ya gitmeye kararlıydı. Milli Mücadeleyi başlatmayı kafasına koymuştu.
Gemi yola çıktı. Pusulası bile yoktu. İngiliz destroyerleri peşlerindeydi ama normal rotayı takip edeceklerini sanıyorlardı. Mustafa Kemal kaptana mümkün olduğu kadar, kıyı şeridini takip etmesini emretti. Gemiye herhangi bir şey olursa yüzerek kıyıya çıkabilmeliydiler. Gemiyi batırmak için gönderilen destroyer Bandırma’yı normal rotada aradığından, bir türlü bulamadı.
Dün iyi parti Müdafaa-i Hukuk sloganıyla kurtuluş savaşının başladığı Samsun’a çıktı.
Bu akşam CHP savaşın bitirildiği Gündoğdu meydanına çıkıyor.
YOLUNUZ AÇIK OLSUN…
