Belirsizlik çağında değil mevcut düzenlerin çeperdeki kara düzenlerinin yağmacılık çağındayız.
Düzenin ne menem bir düzen olduğunu anlarsak olağanüstü hali ve dağılmasının da ne menem olduğunu anlayabiliriz, düzensizlik mevcut düzenin düzensizliğidir. Mevcut düzen neydi ki düzensizlik halleri nedir ve nicedir, soru buna odaklanırsa yol alınabilir.
Düzen, işin kategorik esası ise olağanüstü hali onun zorlandığı halini-modalitesini gösteriyor demektir. Düzen de tek bir düzen değildir, kendi tarihsel şartları içinde ve merkeze kıyasla farklı düzen ve rejim biçimleri, hakim düzenin daha merkezi halleri ile çevredeki halleri az çok farklılaşabilmektedir. Küresel kapitalizminin (emperyalizmin) çeperdeki çevredeki halleri ikinci ve üçüncü dünya için merkeze kıyasla zaten kara düzen, olağan dışı ve olağanüstü düzenler olmuştur. Bozulma hallerini de mevcut bu kara, olağan dışı ve olağanüstü düzenlerin bozulması veya başka hal alması olarak okumak gerekmektedir.
Daha yakın okumaya dönersek içinde yaşadığımız Türkiye’nin düzeni neydi, ne oldu, günümüzde nedir, afet sürecinde ne yaşanıyor, bozulma-dağılma biçimi nedir?
Karakoldaki aynanın halleri nicedir bilmiyorum ama aynasızlık halleri de olabiliyor. Ayna ve aynasızlık hallerine, Türkiye’de nasıl bir düzen teşekkül ettiğine ve güncel halinin ne olduğuna bakarsak neye dönüştüğüne dair bazı kestirimlerde de bulunabiliriz.
Türkiye’de, 1950’lerden itibaren ağa-eşrafın öne çıkmasıyla ve gecekondulaşmayla popülerlik kazanmış yaygın ve geniş bir gayriresmi düzen biçimine doğru geçilmeye başlandığı, 1970’lerden beri kara paranın çapının her geçen gün arttığı, 12 Eylül döneminin geriye kalan denge denetim sendika ayaklarını da yok ettiği, kara paranın RABITA ve benzeri üzerinden Arap-İslami sermayeyle harmanlandığı, 1990’lardan itibaren uyuşturucu-kumar-insan trafiği ile birlikte kara para düzeninin tümden devlet rejiminin belirleyici ögesine dönüştüğü ileri sürülebilir.
Sovyetlerin, Balkan ve Ortadoğu’nun dağıtılma süreci dikkate alınırsa kara düzenin aynı zamanda gayrinizami bir savaş şeklini, lümpen tarzda din ve milliyetçilik boca edilmesini barındırdığı aşikardır. Yani gayrinizami kara para, savaş, mafya, tarikat.
Resmi ve gayriresmi, kanun ve kanunsuzluk, kanunlu (kurallı) despotizm ve kanunsuz kuralsız despotizm, uygarlık ve barbarlık, düzen ve düzensizlik halleri arasında geçen diyalektik dışsal değil içsel bir diyalektiktir. Hak hukuk adalet gösterenlerinin altında haksızlık hukuksuzluk adaletsizlik gösterilmektedir. Merkez (normal) ve çevre (anormal normal) halleri bulunmaktadır. Yine de bunların arasındaki bağlar, her birimin yeri ve daha büyük resmin neresine oturduğu, her tür düzenin üç aşağı beş yukarı nasıl bir düzen oluşturduğu; paranın niteliği ve izini sürersek büyük oranda anlaşılabilir. Bundan dolayıdır ki bir topluluk veya ülkenin mali düzeni/maliyesi işin kritik ayağını oluşturmaktadır. Mali düzen kayıtlı kurallı ise o ülke resmi düzen içinde, mali düzen kayıt dışı kuralsız ise o düzen kara düzen içinde sayılabilir.
Kara düzen, kara para, kara devlet, kara yönetim, kara denetim, kara mübadele düzeni iç içe geçmekte olup normal düzeni de kara düzeni de analiz edebilmek için kritik sorulardan biri ‘Düzenin finansal kaynağı nedir?’ sorusudur. AKP hangi düzen veya kara para düzeni üzerine kuruldu, hangi sınıf ve zümrelerin partisi oldu diye sorulursa neye dönüştüğü ve bugünkü hali de biraz daha anlaşılabilir.
AKP çapı artan kara rantiyeciliğin, müteahhit ve taşeronlaşmayı da içeren kara para ve Arap-İslami sermaye trafiğinin rejim biçimlerinden MÜTAŞERİK biçime (müteahhit, taşeron, tarikat, şeriatçı şerikliği) denk düşmektedir. Emperyalizm önce yeşil kuşak, sonra da “ılımlı İslam projesi” olarak pazarlamıştı. AKP BOP’un (Büyük Ortadoğu Projesinde gayriizami savaşın ve kara düzenin) bölgedeki ana ayağı/model olarak tasarlandı. AKP döneminin de kendi içinde üç evresi olmuştur: MÜTAŞERİK rejimin olağan biçimi (2002-2014), olağanüstü hali (2015’ten bu yana), son birkaç yıldır dağılma hali. 2023 AFET süreci ise olağanüstü halinin dağılma hallerinin en bariz emarelerini taşıyor.
Hatay’dan Adana-Osmaniye-Antep- Maraş-Elbistan-Gürün-Pazarcık- Adıyaman- Malatya- Urfa’ya afet yönetimi sadece bir yerde veya bir ilde değil her yerde Kızılay’ından AFAD’ına kara düzensizlik moduna geçmiş bulunuyor. Afet sürecinde kontrolden tümden çıkmış, artık en kavşak noktaya trafik polisinin durabileceği bir yere bile tarikatlar-Beşir yerleştirilmiş, dahası kendi içinde de İHH’sine parti delegelerine kadar parçalanmış ve herkesin son talandan pay alma peşinde olduğu, sanki bir tür “Batan geminin enkazında son malların” yağmalandığı talan edildiği bir realite yaşanıyor. İnsanların akrabalarına gönderdiği el feneri, giysi, jeneratör ve çadırların bile kaydı yok, hatta bu yaratılan kaos içinde izi kaybolmuş bulunuyor.
Olan batan gemiye olmuş, batan geminin halkına ağır bir bedel kalmış bulunuyor. Enkazlar/yıkıntılar arasında yağmacıların talan ettiği batan şehirlerde halk kendi kendisine yaşamda kalma mücadelesi veriyor.
Afet bölgesinden acı yaşantı ve deneyimim üç aşağı beş yukarı bu halleri gösteriyor. Leş kokuları değil insan ceset kokuları arasında dağılmış parçalanmış yağmalanmış talan edilmiş tarumar olmuş şehirler, haller, halklar görüyorum.
Enkazlar ve geriye kalan yıkıntılar bile yağma talan düzeninin son nemaları gibi görülüyor. Ne insanlara ne tarihe ne geleneğe yer yok buralarda. Köylünün hayatta kalmış üç beş danası bile haraç mezat alınıyor, geriye kalan tarlalar, bahçeler, meralar, ormanlar, her ne varsa, batan geminin enkazında ne varsa, geminin paslı demir yığınlarına kadar, çürümüş tahtalarına kadar her ne varsa, yıkıntısı enkazı bile harç mezat satılıyor, talan ediliyor.
Taşımacılık bile bir yağmaya dönüşmüş, halk fotoğrafını, hatıralarını bile kurtaramıyor. Halk; yağmurda çamurda sokakta pijamasıyla, acı yaşantılarıyla, büyük emeklerle edindiği evlerinin/eşyalarının yıkıntısının bile taşındığı tarumar edildiği, onun için kocaman bir “boşluk” haline gelmiş bir dünyada çırılçıplak kaderiyle baş başa kalmış bulunuyor.
Geleceği bu yıkıntılar ve kötü tin/kötü ruh üzerine kuramayız. Sıfırdan yepyeni bir dünya kurmamız, bizzat halkın kendi yaşamının öznesi kendisi olacağı bizzat kendisinin inşa edeceği bir dünya kurması gerekiyor. Kaybettiği geçmişinin yıkıntıları bile kalmamış bulunuyor, geleceği bizzat kendisi kazanması gerekiyor.
Nasıl? En zor soruyu bu soru oluşturuyor. Nasıl’ın ilk yanıtı “özne/kişi olmakla” diye verilebilir. Peki, halk bizzat yaşamının öznesi nasıl olacak? Çok emek gerekiyor.