Deve anıran, insan düşünen hayvan mıdır, hayvan duygulu canlı mıdır, büyüyen midir? Nefis/zihin cevher midir, araz mıdır? Bugün 24 Kasım Öğretmenler Günü, 20 Kasım da Çocuk Hakları Günü idi. Kelama, teolojiye göre çocuk ve insan nedir, okul ve eğitim ne yapmalıdır?

MANTIK VE OKUL, SURET VE MADDE, TANIM VE ÇIKARIM İLİŞKİSİ

Çocuk nedir, eğitim nedir, suret ve içeriği nedir? Suret babadan, materyal anneden midir? Kadın ve erkeğin suret ve maddesi aynı mıdır, farklı mıdır?

Mantığın iki büyük problem alanı bulunuyor. Biri kavramlar/tasavvurlar, bunun bilgisini oluşturan tanım bilgisini araştırma, diğeri önermelere/mevcut bilinenlere dayalı yeni bilgiler oluşturmanın yolları kıyaslar. Kategoriler, evrenseller, önermeler, çıkarımlar, bunların biçim ve içerik bilgisi Aristoteles’ten bu yana başlıca problemler olarak irdelenmekte olup Farabi’den İbni Sina’dan, skolastikten günümüze “yedi liberal sanat” -trivium (gramer, diyalektik, retorik) ve quadrivium (aritmetik, geometri, müzik, astronomi)- okulların ve yüksekokulların müfredat modelini oluşturmuştur. Aristoteles’in Alatleri/Organon’u Arapça felsefede, Bağdat’ta, Şam’da üç temel (kategoriler/tanımlar, önermeler, kıyas formları) ve beş sanat (burhan/içerik bilgisi, cedel/diyalektik, retorik, şiir/poetika ve mügalata/safsata) olarak daha da derinleştirilmiştir.

Tüm bu tartışmalar varlık problemine yanıt arıyor: Teogeni/tanrı, kozmogeni/evren ve antropogeni/insan “nedir”e, “varlık nedir”e odaklanmış bulunuyor. Zorunlu mudur, mümkün müdür, var mıdır, nedir, hangisidir, bilgisi tanımı mümkün müdür, ortak ve kısmi ilişikleri nelerdir?

İNSAN NEDİR? KADIN ERKEK NEDİR? ÇOCUK NEDİR?

İnsan düşünen hayvandır da kadın bunun örneği midir, düşünene örnek verilirken hep Sokrates, Zeyd mi örnek alınmıştır, kadın örneği verilmiş midir?

Bu hafta 20 Kasım Çocuk Hakları Günü idi. MEB’in bu haftayla ilgisi oldu mu, bir çocuk tanımı var mı? “Çocuk hakkı” kelamda/İslam teolojisinde nedir, Müslümanlara göre kadın erkek çocuk nedir, insan nedir? Farklı itikatlar farklı tanımlar mı yapmaktadır? AKP’nin, MEB’in anlayışına göre çocuk, kadın ve erkek çocuk veya insan nedir?

Şu kadarını burada belirtelim ki, Farabi ve İbni Sina gibi düşünürler (mutezile ekolü) tanrının her şeyi iyilik üzerine yarattığını, insana akıl verdiğini, insanın kendi fiillerinin öznesi ve yükümlüsü olduğunu, insanın iyilik ve kötülüğü bilebileceğini ve tercih edebileceğini kabul ederken Eşariler iyiliğin ve kötülüğün vahiyle, emir ve yasaklarla bildirildiğini kabul etmektedir. Tanrıya illa iyilikle yaratıp yaratmadığı, nasıl tasarruf edeceği vacib/zorunlu değildir, her tür hüküm vermek ona aittir. Çocuk veya insan iyiliğin ve kötülüğün ne olduğunu akıl ve sağduyuyla bilmeye, anlamaya, değerlendirmeye değil emredilene/yasaklara/nass’a uymaya hazırlanmalıdır.

Çeşitli ara anlayışlar da bulunmaktadır ama çocuğun/insanın neliğine ve eylemine ilişkin iki anlayış biri daha felsefi diğeri daha teolojik/kelamı olmak üzere bu şekilde özetlenebilir.

MEB hangi görüşe yakındır, insan iyilik ve kötülüğün tanımına ve bilgisine nasıl erişilebilir? Çocuğun kapasitesi var mıdır, bu kapasite nelere dairdir, çocuğun potansiyellerini geliştirmesi ve kendini gerçekleştirmesi okulda temel bir amaç olabilir mi? Yoksa çocuk ve insan kendisine ne bildirilmiş ne haber verilmişse onlara uymakla mı zorunludur, okulun temel işlev ve önceliği çocuğa emredilene uymasını mı öğretmektir?

MANTIK DERSİ VAR MI? PSİKOLOJİ, SOSYOLOJİ DERSİ NE ANLAMA GELİR?

Hangi anlayış mantığa, bilgiye, bilime açık bulunuyor acaba? Bilinen nasıl artırılır, bilinenden hareketle bilinmeyene dair yeni bilgiler nasıl çıkarılabilir acaba?

Mantık en çok da bilinenden yeni bilgilere gidiş/çıkarış sanatıdır. Bilimsel bilgi olmadan, önermeler yakin/sağlam olmadan mantığın yol alma şansı çok zayıflar, totolojilere, vehimlere, zanlara, meşhurlara, mevcut söylenenlere, safsataya takılır kalır.

Doğa bilimleri de sosyal bilimler de tarih de matematik de çıkarımların bilgi içeriklerini, doğru önerme ve bilgi tabanını oluşturmaktadır. Tüm bilimler, tabii ki psikoloji ve sosyoloji de işin burhan/içerikli bilgi kısmı ile ilgili bulunuyor, burhan/içerikli bilgi, doğa, insan, toplum bilgisi olmazsa “mantık” yol alamaz.

MEB; mantık, psikoloji ve sosyolojiyi hiçbir şekilde temel/cevher saymıyor, hepsi seçmeli, onları da mümkünse okutmamaya çalışıyor. Fiziği kimyayı biyolojiyi, coğrafyayı jeolojiyi astronomiyi, müziği kimyayı çok zayıflatmış, aynı zamanda içeriklerini de boşaltmış bulunuyor.

Sanatları neredeyse tümden görmezden geliyor.

Bilgi, bilim yoksa mantık olamaz. En büyük bilgi ve sanatlardan biri mantık, öncüllerinin bilgisi, terim ve kavram bilgisi olmadan yol alamaz. Sorgulanmamış sınanmamış, yaşam süzgecinden, bilgi deneyimlere dayalı sağduyudan geçmemiş yargıların doğruluğu veya yanlışlığı anlaşılamaz.

İyi okul; yaşantı ve tartışmaların, bilgi ve deneyimlerin, bunlara dayalı çıkarım/yeni bilgi ve fikirlerin oluşturulabildiği, sağduyunun gelişebildiği, zengin çoğulcu ortam sunan yerlerdir.

MEB ise çocuğun insanın cevher olduğu, bilgi beceri duyarlılıklarının gelişimi ile kendi yaşamının ve eyleminin öznesi olduğu doğru düzgün bir insan ve eğitim anlayışının karşıtına dönüşmüş, öyle ki dincilik telkincilik bakanlığı haline gelmiş bulunuyor, öğrenciyi de öğretmeni de basit biraz araz ve araç olarak görüyor.

İnsan gibi insan, eğitim gibi eğitim, okul gibi okul, üniversite gibi üniversite, fen gibi fen, sosyal gibi sosyal, sanat gibi sanat dileğiyle, hiçbir çocuğun veya dersin araçsallaştırılmadığı doğru düzgün bir çocuk, eğitim ve okul anlayışı dileğiyle Öğretmenler Günü’nüz kutlu olsun.