Gazeteci Emin Çapa ve Prof. Dr. Erkan Erdil, Sosyal Demokrasi Derneği’nin düzenlediği ekonomi çalıştayında, çektikleri Türkiye fotoğrafını izleyicilerle paylaştılar.
Çapa’nın tespitleri:
Dünyada teknolojinin gelişmesiyle gelir dağılımı bozuldu, emek önemini yitirdi. Artık “emekten gelen gücümüzü” değil vatandaşlıktan gelen hakkımızı istememiz gerekiyor.
Ekonomi yeniden tanımlanmalıdır, “Bu ekonomi kimin için var? Bu şirketler, patronlar için mi var? Ana soru bence bu.
Türkiye’de 2002 yılında 6 dolar milyarderi vardı, 2021’de 26 oldu. Türkiye’deki dolar hareketi öncesinde bu sayı 35’ti. Dolar hareketiyle 26’ya indi. Türkiye’de 26 kişini serveti sadece 2021 yılında 127 milyar lira arttı.
Gelir kazanılan bir şey, servet biriktirilen bir şeydir. Sen aşağıdaysan zaten serveti biriktiremezsin. Türkiye’de nüfus 100 kişi, servet de 100 lira olsaydı, en zengin 10 kişinin 70 lira 30 kuruşu, geri kalan 90 kişinin 29 lira 70 kuruşu olurdu.
Türkiye’de son dört yılın üçünde 11 milyon 216 bin kişi yoksul yaşamaktadır. 2020 yılı verileri elimizde. Günde 34 liradan az geliri olan yoksul. Bu şekilde yaşayan 12 milyon 267 bin kişi var Türkiye’de. 2020’de günde 34 lira ile geçinmiş.
Bir de en yoksullar var. Onlar da günde 15 lirayla geçinenler. Günde 15 liraya geçinen 4 milyon 157 bin kişi var. Bir tanım daha var. Sürekli yoksul. Son dört yılın üçünde yoksulsanız size sürekli yoksul deniyor. Sürekli yoksul sayısı da 11 milyon 216 bin kişi.
Danimarka’nın nüfusu 5 milyon. Hollanda’nın nüfusu 16 milyon. Avrupa’nın orta ölçekli ülkelerinden biri Hollanda… Bu sayı 2021’de dehşet verici hale gelecek. Korkunç bir yoksullaşma yaşadık. Bunu haziran ayında göreceğiz” diye konuştu.
Prof. Dr. Erkan Erdil’in tespitleri:
Emek sermaye ilişkileri bozuldu. Kapitalizmin küreselleşmesiyle üretim araçları hareket edebilir hale geldi. Emek hariç. Özellikle nitelikli emek hareket edemiyor. Hareket edebilse daha fazla kazanacağı yere gidecek. Bu sömürü düzeni yoksulluğu da derinleştiriyor.
Birikim rejimlerinde sermaye denetimi elinde tutmak ister. Dijital dönüşümle tüketimdeki denetim derinleşirken üretim süreçleri de çok daha fazla denetlenir ve sermayenin kontrolü altına girecek.
Tüketicinin yükselişi söylemiyle birlikte yurttaşlığımızı yitirdik biz.
Tüketim ve üretim üzerindeki denetimini kaybeden yurttaşlar basit bir tüketici haline geliyorlar. Artık yurttaş değiller. Bu otokratik rejimlerin iktidara gelmesini kolaylaştırdı. Yurttaşlığını kaybeden kitleler giderek yönetimde yer alma fırsat ve isteklerini de kaybettiler.
Dijital dönüşüm bunu daha da fazla besler niteliğe dönüştürebilir. Bu oldukça da iktidar ve yurttaşlar arasındaki asimetrik güç ilişkileri oldukça kuvvetlenecektir. Genç kuşak yurt dışına gitmek istiyor. Beşeri sermaye kaybı gerçekten yeri doldurulması çok zor bir kayıptır.
Teşekkürler, sayın ÇAPA ve ERDİL!
24 Eylül 2025.
Mahmut TEBERİK
m.teberik@gmail.com
