Maliye Özelgesine göre; kooperatiflerin yabancı uyruklu üyelerine döviz karşılığı satışlarında katma değer vergisi alınmayacaktır.

YABANCI UYRUKLU KİŞİLER KOOPERATİFLERE ÜYE OLABİLİRLER Mİ?

Öncelikle kooperatif mevzuatına göre yabancı uyruklu kişilerin kooperatiflere üye olup olmayacaklarına bakmak gerekir.

Kooperatifler Kanunu’nda kooperatifler, tüzel kişiliği olan ortaklarının belirli ekonomik çıkarlarını ve özellikle meslek ve geçimlerine ait gereksinimlerini, işgücü ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve tüzel kişiler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli ortaklıklar olarak tanımlanmıştır.

Kooperatifle Kanunun 8’nci maddesinde kooperatif ortaklığına girmek için gerçek kişilerin medeni hakları kullanma yeterliliğine sahip olmaları gerekir. Yabancı uyruklu kişilerin ortak olması bakımından da Kanunda bir sınırlama söz konusu olmadığı gibi, ana sözleşmelerde de yabancıların ortak olmasını yasaklayan bir düzenleme öngörülmemişse; yabancı uyruklu kişiler de kooperatiflere üye yani ortak olabilirler.

KONUT VEYA İŞYERİ TESLİMİNDE KDV İSTİSNASI

Türkiye’deki ticari, sınaî, ziraî faaliyetler ve serbest meslek faaliyetleri çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetler katma değer vergisine tabidir.

Vergi yasalarımızda döviz kazandırıcı işlemleri teşvik eden bir çok yasal düzenleme bulunmaktadır. 2017 yılında getirilen düzenleme ile Ülkemizin içinde bulunduğu döviz sıkıntısı ile müteahhitlerin konut ya da işyeri satışlarını artırmak için getirilmiştir.

Bu amaçla; Katma Değer Vergisi Kanununun 13/i’nci maddesinde 6824 sayılı Kanunla getirilen ve 8 Mart 2017 tarihinde yürürlüğe giren düzenleme ile; yabancılara konut ve işyeri satışında KDV istisnası getirildi.

Yasanın lafzına yani dilinde belirgin olmayan, iğreti durmakla birlikte, kooperatiflerin bitmiş konutlarına üye kaydı yapmak, bedelini döviz olarak tahsil etmekle bu istisnadan yararlanmalarını Gelir İdaresi’nin uygun bulduğu görülmektedir.

Bu amaçla; Gelir İdaresi Başkanlığı Antalya Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 25 Nisan 2023 tarih ve E-76464994-130[KDV.2022.438]-82522 sayılı özelgesi ile yabancı uyruklu kişilere konut satışında Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 13/i maddesine göre istisna uygulanması gerektiği şeklinde özelge tayin etti.

Diğer bir husus da Kanuni düzenlemede ve yayınlanan 12 seri numaralı Tebliğde açıkça istisnanın konut ve işyerlerinin ilk teslimlerinde uygulanacağı ve inşaatın ticari amaçlı inşa edilmiş olması gerektiği açıkça düzenlendiğine göre anılan kooperatifin kurumlar vergisi mükellefi olduğu anlaşılmaktadır.

Eğer kurumlar vergisi mükellefiyetini gerektiren bir vergiyi doğuran olay olmamışsa, kanuni düzenlemeye rağmen katma değer vergisinden vazgeçilerek istisna uygulanmıştır. Ya da kooperatifin ortak dışı işlemi nedeniyle kurumlar vergisi muafiyetini kaybetmesi nedeniyle katma değer vergisi istisnasından yararlanması düzenleme gereğidir.

BEDELİN DÖVİZ OLARAK GETİRİLMESİ

Konut veya iş yeri tesliminde KDV istisnasının uygulanabilmesi için, bedelin en az % 50'sinin satışa ilişkin faturanın düzenlendiği tarihten önce, kalan kısmının da en geç bir yıl içerisinde alıcı tarafından döviz olarak Türkiye'ye getirilerek satıcıya ödenmesi gerekir.

Yurt dışında bulunan dövizin, Türkiye'deki bir bankaya transfer edilmek suretiyle getirilmesi gerekir. Dövizin Türkiye'deki bankaya transfer edilmesi durumunda, yapılan transfer işlemi banka dekontu ile belgelendirilmelidir.

Ödemenin, yurt dışındaki bankalar tarafından verilen kredi kartları ile yapılması da mümkündür. Bu durumda kredi kartları ile yapılan ödemelere ilişkin dövizin Türkiye'ye getirildiğinin yurt içindeki ilgili banka tarafından verilecek bir dekont veya yazı ile belgelendirilmesi gerekir.

Alıcılar dışındaki gerçek veya tüzel kişiler tarafından bankalar aracılığıyla satıcıların hesabına yapılan döviz transferleri de kabul edilmektedir. Bu durumda;

• Döviz transferine ilişkin banka dekontunda alıcıya ve teslime konu konut veya iş yerine ilişkin bilgilere (proje adı, adresi, bağımsız bölüm numarası) yer verilmesi veya


• Dövizi transfer eden gerçek veya tüzel kişiler tarafından, transfere konu tutarın alıcı adına gönderildiğine dair satıcıya, alıcı ve teslime konu konut veya iş yerine ilişkin bilgileri (proje adı, adresi, bağımsız bölüm numarası) içeren bir muvafakatname verilmesi kaydıyla istisna uygulamasında Türkiye'ye getirilen döviz olarak kabul edilir.

Yurt dışında bulunan dövizin Türkiye'ye alıcı tarafından fiziki olarak getirilmesi de mümkün olup, bu durumda dövizin Türkiye'ye getirilmiş olduğunun tevsikinde gümrük idaresinden alınan belgeler kullanılır.

Diğer taraftan, dövizin Türkiye'ye fiziki olara getirilmesi veya alıcının Türkiye'de bulunan hesabına yurt dışından transfer edilmesi durumunda, söz konusu bedelin satıcıya banka aracılığıyla ödenmesi ve bu ödemenin banka dekontuyla tevsik edilmesi gerekmektedir. Yurt dışından döviz olarak getirilen bedelin satıcıya Türk Lirası olarak ödenmesi de mümkündür.'

Buna göre, Kooperatifinizin konut satışı yaptığı yabancı uyruklu kişiler tarafından konut bedelinin yurt dışından döviz olarak bir yakınına gönderilmesi ve konut bedelinin aracı kişi tarafından Kooperatifinizin banka hesabına TL olarak aktarılması halinde, söz konusu transfer işlemlerinin ve bu transferlerin teslime konu konutun bedelinin ödenmesine ilişkin olduğunun tevsiki ve Kanun’un 13/i maddesindeki diğer şartların da sağlanması kaydıyla istisnadan faydalanılması mümkündür.

YÜKLENİLEN KDV’NİN İADESİ

İstisna kapsamında satıcıya ödenecek katma değer vergisi iadesi, bu bedelin tamamının Türkiye'ye getirilerek satıcıya ödenmesinden sonra iadeye hak kazanılacaktır. Yukarıda açıklanan bütün koşullar yerine getirildikten sonra, satıcı müteahhitler tarafından yüklenilen katma değer vergisi iadeleri genel hükümler çerçevesindeki usul ve esaslara göre iade işlemleri yapılabilecektir.

Gerçek Gündem’in 20 Kasım 2023 tarihli ve ‘’Yabancılara konut ve işyeri satışında KDV yok’’ başlıklı yazımda bu konu bütün detayları yazmıştım. O yazımda değindiğim bazı konu başlıklarını aşağıda özet olarak sunuyorum.

Konut veya işyeri;

-          Ticari amaçla inşa edilmeli,

-          İkinci el konut olmamalı,

-          En az üç yıl içinde satılmamalı,

-          Binanın yapı ruhsatı olmalı,

-          Yapı kullanma izin belgesi henüz alınmamışsa yapının fiili kullanılacak durumda olmalı,

-          Satış bedeli Türkiye’ye döviz cinsinden getirilmelidir.

Konut ya da işyeri alanlar;

-          Yabancı bir ülkenin uyruğunda bulunan gerçek ve tüzel kişiler,

-          Yurt dışında ikamet eden Türk vatandaşları,

Bu istisnadan Türkiye’de kanuni ve iş merkezi olan yabancı kurumlar yararlanamayacaklardır.

İSTİSNADAN HAKSIZ YERE YARARLANILMNASI

İstisnadan yararlanmaması gerekirken yararlandırılarak katma değer vergisi ödemeksizin yapılan işlemler ile ilgili zamanında alınmayan vergi, vergi, ziyaı cezalı olarak konut veya işyeri satıcısından aranacağı gibi, müteselsil sorumluluk kapsamında konut veya işyeri alan kişi veya kurumdan da aranabilecektir. Tarafların haklı gerekçeleri halinde birinin yek diğerine rücu hakları bulunmaktadır.

Ancak, katma değer vergisi istisnasının uygulandığı ayda devreden katma değer vergisi varsa ve haksız istisna uygulaması kaldırıldığında, incelemenin yapıldığı tarihe kadar devreden katma değer vergisi ödenecek katma değer vergisine dönüşmüyorsa, tarhiyatı yapılmayacağı, ceza ve gecikme faizi doğmayacağı, sadece mükellefin devreden katma değer vergisinin azaltılması ile yetinileceği Tebliğde de açıkça belirtilmiştir.

Bu durumda işyeri veya konut alıcısının vergi dairesi tarafından izlenmesinin bir gerekçesi kalmamaktadır. Doğal olarak, devreden katma değer vergisi azalan satıcı, buradan doğan zararını tazmin için alıcıya genel hükümler dairesinde başvurma hakkı da bulunacağı doğaldır.

MÜTEAHHİTLERE YÜKLENİLEN KDV’NİN İADESİ

İstisna kapsamında satıcıya yani müteahhide ödenecek katma değer vergisi iadesi, satış bedelinin tamamının Türkiye'ye döviz olarak getirilerek satıcıya ödenmesinden sonra iadeye hak kazanılacaktır. Yukarıda açıklanan bütün koşullar yerine getirildikten sonra, satıcı müteahhitler tarafından yüklenilen katma değer vergisi genel hükümler çerçevesindeki usul ve esaslara göre iadesi yapılabilecektir.

 

Sabri Arpaç

sabriarpacymm@gmail.com