YALAKA VE YANDAŞ OLMAKTANSA

Marie-Jean-Antoine - Nicolas Cari-tat. Ya da kısaca, Condorcet. Fransız, filozof, matematikçi, bilim-tarihçisi ve siyaset adamı. Fransız Devrimi'ne düşünce ve eylemde katılmış, devrimi hazırlayan Ansklopedistlerin en ünlülerinden biri.
Birçok ünlü dinadamı yetiştiren soylu bir ailedendi. Babası o henüz çocukken öldü. Eğitimiyle amcası ilgilendi. Gönderildiği yerel Cizvit Koleji'nde gösterdiği başarı, onu Paris’teki Cizvit Kolejine taşıdı. 1769'da Bilimler Akademisi'ne seçildi ve Akademi'nin daimi sekreteri oldu. Bu yıllarda Voltaire ve Turgot gibi düşünürlerle kurduğu yakın ilişkiler, felsefe, toplumbilim ve iktisat konularına da ilgi duymasında etkili oldu.

1777'de yaygın tutuklama kararları çıkartan Dük de la Vrilliere, Condorcet’te kendisi için bir övgü yazmasın istedi. Yandaş ve yalaka olmak istemeyen Condorcet bu öneriyi reddetti. Tabi ki Akademi’den atıldı.
Aynı yıl gezegenler kuramına ilişkin kitabıyla Berlin Akademisi Ödülü'nü aldı Turgot'nun desteğiyle maliye alanında önemli görevlerde bulundu. 1782'de d'Alembert'in de desteğiyle yeniden Bilimler Akademisi'ne seçildi. 1786'da Ansiklopedi'nin temel bilimler bölümünün sorumluluğunu aldı ve sanata ve edebiyata ilişkin birçok maddenin yazımını üstlendi. Aynı yıl evlendi. Evleri devrim öncesinin en etkin toplantı yerlerinden biri durumuna geldi.
Amerikan Bağımsızlık savaşını destekleyen, köleliğin kaldırılmasını ve cumhuriyetçi yönetim ilkelerini savunan birçok yazı yazdı. Eylemlere de fiilen katıldı. 1788'den sonra Fransa'da illerin yönetsel reformuna yönelik çalışmalar yaptı. İki de gazete çıkardı. 1789'da Devlet Hazinesi Komiserliği' ne atandı ve aynı yıl Paris'ten milletvekili seçildi.

1791'de Yasama Meclisi üyesi olduktan sonra, yeni Fransız eğitim yapısının kurulmasında büyük katkısı olan bir çalışmayı yönetti. Mecliste haksızlık ve şiddete ısrarla karşı çıktı, Cumhuriyetçi yönetim ilkelerini savunan en gerçekçi fikir adamıydı. . XVI. Louis'nin suçlu olduğunu kabul ediyordu ama idam kararına katılmadı.
1792'de meclisteki tutumu nedeniyle soyluluk unvanları geri alındı ama aynı yıl anayasa komisyonuna seçildi. Sekiz arkadaşıyla birlikte hazırladığı anayasa taslağı tepkiyle karşılandı. O da bu anayasa taslağını ve savunusunu broşür olarak yayımladı.İktidar değişince Devrim Mahkemesi'ne verildi. Yargılanacaktı, sonuç da belliydi. Kaçtı Paris'te dostu MadameVernet'nin evinde bir yıla yakın süreyle gizlendi. Yanında kitapları yoktu ama belleğine güveniyordu. Bu sürede “İnsan Zekâsının İlerlemeleri Üzerinde Tarihi Bir Tablo Taslağı” adlı eseri yazdı.
1794'te, suçluluğu bir kararname ile duyurulup yasadışı ilan edilenleri gizleyenlere ölüm cezası verileceğini açıklanınca, evinde saklandığı dostunun ısrarlarına rağmen, işçi kılığına girerek evden ayrıldı. Montrouge Ovası'ndaki taş ocaklarına sığındı. Buradan yalnızca geceleri çıkıyordu. Yiyecek bulmak için yakın bir kasabaya gitti. Bir lokantada kılık kıyafeti dikkati çekti ve tesadüfen orada bulunan devrim komitesinden biri kimliğini sorunca yakalandı ve hapse gönderildi ve bodruma koyuldu. Hapishanede bitkin düşmüştü. Yaralıydı.
Bir sabah, sorguya çekmek üzere gelenler ölüsüyle karşılaştılar.
Çünkü hazırlıklıydı Condorcet. Kendisine işkence edileceğini ve sorguda ne sorulursa sorulsun, o ne söylerse söylesin neye mahkum edileceğini biliyordu. Sorguya çekilmektense, üzerinde uzun zamandan beri taşıdığı zehri içmişti.


Orjinal Köşe Yazısına Git