Bugün esas olarak okul tercih ve kayıtlarından söz edeceğim ama önce daha temel bazı sorularla yüzleşmemiz gerekiyor.

Hayatta en önemli, en kritik seçim ve tercihlerinizi hangi konularda, hangi hallerde, ne zaman yaptınız?

Bütün yıl seçimlerin ne zaman ve nasıl yapılacağını, seçim ve sandık güvenliğinin nasıl sağlanacağını konuşuyoruz. Tüm seçim, tercih, irade veya özgürlüğümüz bir oya veya sandığa endekslenmiş durumda. Elbette nasıl yönetildiğimiz ve yönetileceğimiz çok kritik bir konu. Ama nasıl yönetildiğimiz, daha geniş olarak nasıl yaşadığımız sadece sandıkla sınırlı değil, hayatın her alanıyla ilgili. Bunlar arasından bazıları ise çok daha kritik. “Dönülmez ufkun akşamındayız” türünden.

‘HİÇ KİMSENİN ETKİSİ BASKISI ALTINDA KALMADAN’
İnsanlık için çok önemsediğim ama realitesi ve sonuçlarıyla pek uyuşmayan, öyle de olsa en azından yemin olarak doğru kurgulanmış bir yemin bulunuyor. “Hiç kimsenin etki ve baskısı altında kalmadan kendi hür/özgür iradenizle…”

Yemini hatırladınız, ama bu yeminin devamı da var, “hayat boyu” “birini”, hatta sadece birini değil çoğunu, mahalleyi, şehri, “hısım” grubunu, sülaleyi, aşireti, sınıfı, zümreyi, dini, kültürü, işi uğraşı, hata farklı bir ülke veya toplumu, çoluk çocuğu, neredeyse tüm “hayatı” bir kez daha seçip tercih ediyorsunuz.

Evlilik nedir? Bir tercih mi, seçim mi, zorunluluk mu? Bilgi ve özgürlükle bağı nedir? Bilgi ve özgürlüğe mi dayalı? Ne kadarı bilgi ve özgür irade ne kadarı arzu, kültür, etnik değerler, ekonomi, sosyal zorlama, propaganda, kandırmaca, kendini geliştirmece, hayatı yaşamaca, hayattan vazgeçmece?..

Dahası seçilen ve tercih edilen nedir? Örneğin evlilik nedir, gideceğimiz okul ne getirir ne götürür? Aile, kişi veya genç bunun bilgisine ve tercih hakkına sahip mi ki?
YEMİN, EMİN OLMA, BİLGİ VE ÖZGÜRLÜK
Yemin etmek nedir? Emin olmadığınız şeye yemin eder misiniz? Emin olmak nedir? Kesin tanıklık veya kesin bilgi midir? Kesin bilgisine sahip olmadığınız şeyden emin olabilir misiniz, emin olmadığınız şeye yemin edebilir misiniz? Bu nasıl bir yemin olur?

Etki ve baskı altında yaptırılan yemin, yemin midir? İrade, özgür irade bunun neresindedir?

Bazı şeyler kategorik mi, herhangi bir şarta bağlı değil mi? Bilgi ve özgürlük bunların en başında mı geliyor? Yani insanın bilinçli iradesi koşulsuz şartsız mı? Bilgi de irade-özgürlük de şartsız kategorik mi?

BİLGİ VE ÖZGÜRLÜK İÇİN EĞİTİM ŞART
Ama aynı zamanda bilinmesi, bilinmesi için öğrenilmesi gereken temel şeyler mi? Bilgi ve eğitim şart mı? Özgürlük (özgür irade) şart mı? Özgürlük için bilgi, bilgi için özgürlük şart mı? Bilgi ve özgürlük eğitimi, bilimsel ve özgürlükçü eğitim şart mı?

İDEA, UMUT, KİNİZM: İKTİDAR VEYA AŞK, BİLGİ, ÖZGÜRLÜK
Tercihlerimiz ne kadar seçime, seçimlerimiz ne kadar özgür iradeye, özgür irademiz ne kadar bilgiye dayanıyor? Hayat şartları, din-siyaset-ekonomi zorlarken bilgi ve özgür irade nasıl bir iş, işlev görüyor? Tercihlerimiz esaret ve ölüme mi özgürlük ve hayata mı bağlanıyor? Aile ve çocukların hayat bilgisi, iyi bilgi ve eğitimleri, iyi güzel yaşam şartları olmadan iyi doğru seçimleri ne kadar mümkün?
Yahya Kemal Beyatlı’nın “Rindlerin Akşamı” şiiriyle (Münir Nurettin Selçuk’un bestesiyle-şarkısıyla) bir kez daha ifade edilebilir: “Dönülmez akşamın ufkundayız. Vakit çok geç;/ Bu son fasıldır ey ömrüm nasıl geçersen geç!/ Cihana bir daha gelmek hayal edilse bile,/ Avunmak istemeyiz öyle bir teselliyle./ Geniş kanatları boşlukta simsiyah açılan/ Ve arkasında güneş doğmayan büyük kapıdan/ Geçince başlayacak bitmeyen sükunlu gece./ Guruba karşı bu son bahçelerde, keyfince,/ Ya şevk içinde harab ol, ya aşk içinde gönül!/ Ya lale açmalıdır göğsümüzde yahud gül.”

“Rind” çocuk veya kinik, hakim tercihlere, mala mülke önem vermeyen anlamına geliyor. Fuzuli örnektir. “Zahid” yerleşik olanı, emri, babayı; “rind” aşkı, samimiyeti, hürriyeti, çocuğu temsil eder.

Paralı prestijli okul, meslek, dostluk, evlilik mi öncelikli olacak yoksa?..

DİYALEKTİK ŞART: İNSAN TERCİHLERİYLE İNSANDIR, KAYITLARIYLA NEDİR?
En kritik seçim veya tercihler çok ağır şartlarda, çoğu kez zorlama veya verili bulunuyor. En başta da zümrelerimiz ve sınıfımız. Ama insan da ne olursa olsun mutlak köleliğe uygun değil. İnsanı insan yapan seçileri, tercihleri. Burada bilgi ve özgür irade yani özgür akıl birlikte işlemesi gerekiyor. İnsanı insan yapan özelliği bilgi bilinciyle yaşamını kendisinin de etkilemesinden geliyor.

Seçimler-tercihler bir bilinçli duyu-sağduyu-basiret meselesi, tercihler insanın meselesi. Peki seçimler-tercihler için ne tür becerilere sahip olmamız gerekiyor?

İnsanı insan yapan tercihlerin bilinçli yapılabilmesi, birden fazla tercihin nasıl yapılabileceği meselesi diyalektik alete, diyalektik yordama varıyor. Ahlak da özgürlük de diyalektik bilgi beceriyi gerekli kılıyor.

Yurttaşlık, evlilik, okul, bölüm, meslek, arkadaş, şehir… Her ne zaman bir seçim veya tercih yapılacaksa bilgi, özgürlük gerek, diyalektik şart. İnsan hayatı ve ahlak sürekli seçim yapmak ise bilgi, özgürlük, diyalektik şart.
Doğa ve biyolojik doğamız elbette temel altlık. Doğa ve biyolojinin ötesi tercihler. İnsanı insan yapan tercihleri. İyilik de doğruluk da burada bir sosyal sistem ve ahlak-ekonomi-siyaset meselesine, bilgi, özgürlük ve diyalektik meselesine dönüşüyor.