Ömrü boyunca insanlara özgürce düşünme çağrısı yapan Voltaire, bağnazlık çağında ortaya çıkan ilk ileri görüşlü kişi olarak bu çağı akıl çağına dönüştüren bir düşünce adamıdır. Sade ve içten gelen inançlara karşı olmamış, boş inançlarla alay etmiş, kör inançları hor görmüştür. Hoşgörüsüzlük ve zulme varan baskıdan nefret etmiş, bunların egemen olduğu eylemleri sürekli olarak eleştirirken öfkenin sağduyuya, ateşin ışığa dönüştürülmesi çağrısında bulunmuştu.

Kardinal Mazarin için, “YAPMADIĞI BÜTÜN İYİ ŞEYLERDEN DOLAYI SUÇLUDUR,”diyordu.

Düşmanlarından çok dostlarından sakınıyordu.“TANRI BENİ DOSTLARIMDAN KORUSUN BEN DÜŞMANLARIMLA BAŞ ETMESİNİ BİLİRİM.” diyordu.

Ölüm döşeğindeyken tüm inancını özetleyen son sözlerini bir vasiyetname gibi bırakıyordu.“TANRI SEVGİSİNİ KALBİMDE TAŞIYARAK, DOSTLARIMI SEVEREK, DÜŞMANLARIMDAN DEĞİL, BOŞ İNANÇLARDAN NEFRET EDEREK ÖLÜYORUM.”

Sonunda, Fransa, müstebit hükümdarlarıyla mücadele ederek Voltaire’in görmek istediği düzene kavuştu. “EY HALK, UYAN, ZİNCİRLERİNİ KIR!” diye bağıran Voltaire’in sözleri yerini buldu.

1791’de ölen Voltaire’in naşı Paris’e getirilerek Bastil Zindanının yıkıntılarının ortasında bir zafer katafalkına kondu. İnsanlar uzun kuyruklar oluşturarak saygı gösterisinde bulundular, sonra da naşını Fransız büyüklerinin gömülü olduğu Pantheon’daki şimdiki yerine taşıdılar . Cenaze alayı ilerlerken havada üzerinde “İNSANIN AKLINA KANAT TAKTI VE BİZİ ÖZGÜRLÜĞE UÇURDU,” yazan bir bayrak dalgalanıyordu .

Şu sözlerini insan düşüncesine saygı konusunda fikir üretmeye çalışan herkesin kulağına küpe olmalı:

“SÖYLEDİKLERİNİZİN HİÇBİRİNE KATILMIYORUM, FAKAT BUNLARI SÖYLEME HAKKINIZI ÖLÜNCEYE KADAR SAVUNACAĞIM.”

SONUÇ…

• KATILMADIĞI FİKİRLERE BİLE SAYGI DUYANLAR HEP SAYGI GÖRMÜŞ,

• HİÇ BİR DİKTATÖRLÜK SONSUZA KADAR YAŞAMAMIŞTIR.